Nike która się waha

Tytułowa Nike to piękna i dumna grecka bogini zwycięstwa. W rzeźbach przedstawiana jest jako młoda kobieta ze skrzydłami i gałązką oliwną w dłoni, w geście wezwania do walki. Jej postać często zdobi pomniki upamiętniające bitwy. Są one wzorowane na starożytnym posągu Nike z Samotraki (dziś stojącym w paryskim Luwrze).

Najbardziej znany Polakom wizerunek bogini zwycięstwa utrwala pomnik Nike na placu Teatralnym w Warszawie. Jest on symbolem walczącej stolicy. Poeta w wierszu tym, podobnie jak w liryku Apollo i Marsjasz, podejmuje się reinterpretacji antycznego motywu.

Topos Nike inspirował poetów już wcześniej, np. Leopold Staff widział w Nike piękną kobietę, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska tę, która głosi potrzebę miłości.

Utwór Herberta przynosi inne oblicze Nike niż utrwalone w kulturze. Nike przedstawiona jest w momencie wahania, a więc chwili, w której czuje się niepewna, nie wiedząc jak ma postąpić. Według „ja” lirycznego wygląda w owym czasie niezwykle pięknie:

Najpiękniejsza jest Nike w momencie

kiedy się waha

Wówczas wyzbywa się bowiem na moment dostojeństwa i dystansu wobec spraw życia. Krótki okres rozterki wynika z jej przejęcia losem młodego człowieka, który niebawem złoży swoje życie na ołtarzu ojczyzny. Przedstawiona sytuacja niesie nadzieję, że ludzkie odruchy mogą być udziałem życia każdego – nawet bogini zastygłej w majestatycznej pozie.

Istotne jest uczłowieczenie Nike, jej psychologizacja, wyposażenie w ludzkie uczucia. Dzięki temu staje się ona bliską każdemu wrażliwą kobietą, a nie posągową boginią.