Daniel Naborowski był polskim poetą przełomu XVI i XVII wieku. Jego utwór „Marność” opiera się na teorii predystynacji, która zakłada, że Bóg z góry decyduje o tym, kto ma zostać potępiony, a kto zbawiony, ponieważ zna przyszłe wybory człowieka, na co nie mamy wpływu. Predystynacja jest jedną z podstawowych nauk kalwinizmu, którego wyznawcą był Daniel Naborowski. Utwór przedstawia także wiele cech poezji barokowej.
Marność – budowa utworu i środki stylistyczne
„Marność” Daniela Naborowskiego to fraszka, czyli krótki utwór liryczny, który kończy się puentą i porusza ważne tematy w sposób dosadny, bądź prześmiewczy. Fraszka, z języka włoskiego „frasca” oznacza gałązkę, coś drobnego, błahego. Składa się on z dziesięciu wersów, bez podziału na strofy. Pojawiają się w nim rymy parzyste (aabb).
Podmiot liryczny jest zbiorowy, wypowiada się w imieniu wszystkich ludzi, np.: „Miłujmy i żartujmy”. Utwór został stworzony zgodnie z barokowym prądem literackim – marinizmem. Polegał on na ułożeniu takiej kompozycji tekstu, aby zakończenie było szokujące dla odbiorcy, na przykład poprzez budowanie skomplikowanych metafor, czy antytezy.
W utworze „Marność” pojawia się kilka środków stylistycznych, między innymi charakterystyczna dla stylu marinistycznego inwersja: „Miłujmy i żartujmy, Żartujmy i miłujmy”. Zauważymy też epitet, np.: „ziemskie włości”, metaforę, np.: „Tak fraszką śmierć i trwoga”, powtórzenie, np.: marna marność”.
Marność – interpretacja utworu
„Marność nad marnościami”
Tematyka utworu, a także jego tytuł znajdują swoje źródło w biblijnej Księdze Koheleta. To tam znajdujemy znany cytat : „Vanitas vanitatum et omnia vanitas”, czyli: „Marność nad marnościami i wszystko marność”. Oznacza to, że wszystkie ziemskie dobra materialne, sława, tytuły i osiągnięcia kiedyś stracą na wartości i obrócą się w marność.
Po śmierci każdy z nas staje się równy. Marność, przemijanie i śmierć są jedynymi pewnymi rzeczami na świecie. Podmiot liryczny zwraca uwagę że „Świat hołduje marności”, to znaczy, że jest mu podległy, to ona włada wszystkim co ziemskie. Taki porządek świata trwa od wieków i z pewnością nie minie.
Nadzieja w Bogu
Podmiot liryczny zwraca uwagę na to, że wielu z nas kieruje się w życiu uczuciami i zabawą. Ale jedyne co może zbliżyć nas do Boga to uczciwość i pobożność. Tylko czyste dobro i szlachetne zachowanie są godne Pana, od którego zależy to, co stanie się z nami po śmierci. Wszystko jest w jego mocy i to przez wzgląd na Boga warto być człowiekiem cnotliwym.
Podmiot liryczny ponad wszystkie cechy wywyższa bogobojność. Ostatni wers utworu możemy potraktować, jako puentę: „Tak fraszką śmierć i trwoga”. Zatem zarówno śmierć człowieka, jak i strach przed nią, są czymś zbytecznym, błahym, mało istotnym. Liczy się to, co następuje po odejściu z tego świata.
To Bóg i życie wieczne stanowią najwyższą wartość. Taki pogląd to odrzucenie renesansowego humanizmu, stawiającego człowieka w centrum wszechświata. W całym naszym życiu i poszukiwaniu jego wartości, powinniśmy skupić się na doskonaleniu naszej miłości do Boga. Nie mamy wpływu na sprawy przyziemne, kieruje nimi Bóg. Nasz majątek, wykształcenie, pozycja społeczna – nic nie znaczą wobec śmierci.
Podsumowanie
Utwór „Marność” Daniela Naborowskiego przedstawia wiele cech charakterystycznych dla epoki baroku, a także teocentryzmu, oraz predystynacji. Podmiot liryczny wierzy, że wszystkie dobra doczesne popadną w marność. Jedyne cechy, które mają sens w życiu to bogobojność, uczciwość i pobożność. Bóg ma wobec nas plan i nie mamy wpływu na nasze przeznaczenie, jednak możemy starać się zbliżyć do niego i skupić na naszym życiu wiecznym.