Cechy twórczości Stanisława Grochowiaka

Grochowiak opublikował swoje pierwsze książki w roku 1956. Były to: powieść Plebania z magnoliami oraz tom poezji Ballada rycerska. Zbiór wierszy został szybko dostrzeżony przez krytykę i przyniósł dużą popularność autorowi. W początkach swojej twórczej drogi Grochowiak inspirował się następującymi pisarzami: Tuwimem, Libertem, Gałczyńskim. Poezję Grochowiaka wyróżniały z pewnością swoisty antyestetyzm, lubowanie się w zgrzytliwej wręcz grotesce oraz „parodystyczno – ironiczne łamanie konwencji poetyckich”. Ponadto poeta odwoływał się do literatury baroku. W zbiorach Menuet z pogrzebaczem (1958), Rozbieranie do snu (1959), Agresty (1963) wyraźnie maluje się jedna z głównych tendencji poezji Grochowiaka – fascynacja codziennością, w szczególności zaś zjawiskami uznawanymi za niepoetyckie, brzydkie, ubogie. W swej twórczości poeta zajmował się nie tylko spychanymi na margines przedmiotami, ale także krajobrazami, a nawet stanami (takimi jak starzenie się, rozkład biologiczny, miłosny zawód). W związku z ową postawą estetyczną, zwykło się poezję Grochowiaka określać mianem turpistycznej, choć sam poeta używał w stosunku do swej twórczości pojęcia mizerabilizm – od łacińskiego miser: udręczony, nieszczęśliwy.

Turpizm u Grochowiaka wynikał z buntu przeciwko zastanej rzeczywistości, opierającej się na opozycji binarnej brzydki – ładny. Przy czym, jak dowodził poeta, piękno nie jest zasłużone, z kolei brzydota nie jest zawiniona.

W późniejszych utworach widać u Grochowiaka tendencję do stylizacji. Poeta brał na warsztat Leśmiana, Norwida, Baudelaire’a, Villona. Ponadto inspirował się poezją barokową (szczególnie konceptem oraz kontrastem) i malarstwem (np. surrealiści). W tomach Kanon (1965), Nie było lata (1969), Polowanie na cietrzewie (1972) oraz Bilard (1975) i Haiku images (1978) brak już wyraźnej konwencji turpistycznej, została ona zamieniona na dążenia klasycyzujące. Obca okazuje się także postawa buntownicza. Trzeba jednak zaznaczyć, że późna twórczość poety obfituje w tematykę specyficznie polską. Grochowiak pisze na tematy współczesne (Mamy tych braci, Nie było lata).

W dramatach Grochowiak oscylował wokół poetyki groteski lub poetyckiej przypowieści. Dramaty ukazywały się w radiu i telewizji oraz na deskach teatrów.  Zarówno w prozie jak i dramaturgii: (…) realizm szczegółów, nie unikający ukazywania brutalnych i odrażających stron życia, zespalał się z problematyką eschatologiczną i psychologiczną: godności i upadku, śmierci i przemijania, wyboru ideowego i moralnego w sytuacjach ostatecznych (częste nawroty do doświadczeń wojenno – okupacyjnych). [cyt. za: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Tom I, red. J. Krzyżanowski, Cz. Hernas, wyd. PWN, Warszawa 1984, s. 328.]

Poza poezją, prozą i dramatopisarstwem Grochowiak zajmował się publicystyką, w której poruszał tematy społeczno – kulturowe interesujące jego pokolenie. Ponadto pisał teksty krytyczne z zakresu literatury, sztuk plastycznych oraz filmu. Wraz z J. Maciejewskim jest współautorem antologii Poezja polska (t. I – II 1973).

Tomy poetyckie:

Menuet z pogrzebaczem, 1958

Rozbieranie do snu, 1959

Agresty, 1963

Kanon, 1965

Nie było lata, 1969

Polowanie na cietrzewie, 1972

Bilard, 1975

Haiku images, 1978

Sztuki dramatyczne (wybór):

Szachy, 1961

Partita na instrument drewniany, 1962 (ekranizacja 1976)

Król IV, 1964

Chłopcy, 1966

Rzeczy na głosy, 1966 – wybór dramatów

Rzeczy na wersety i głosy, 1973 – wybór dramatów z wierszami

Dialogi, 1976 – wybór dramatów

Proza:

Lamentnice, 1958

Trismus, 1963

Karabiny, 1965

Dodaj komentarz