Starodruki, czyli inaczej stary druk. To książki, broszury, mapy, druki ulotne i tym podobne dokumenty. Powstałe od momentu wynalezienia druku do końca XVIII wieku, do momentu powstania pierwszej maszyny drukarskiej. Najstarsze starodruki, powstałe przed rokiem 1501, określa się mianem inkunabuły. Ciekawym pojęciem są „postinkunabuły”, są to publikacje, których druk rozpoczęto przed rokiem 1500, a zakończono po roku 1500. Nie można zapomnieć o polskich dziełach, powstałych w tym okresie. Polskie publikacje noszą nazwę Polonica.
Unikalność egzemplarzy
Książki te były wykonywane ręcznie. Świadczy to o unikalności tego typu publikacji. W końcu ręczna robota jest niepowtarzalna. Trudno stworzyć dwa takie same arkusze papieru, czy dwie takie same oprawy. Jeśli bardzo, człowiek by się starał, nigdy nie będzie idealnego podobieństwa. Starodruki wypełnione są historią, nie tylko związaną z fabułą, ale przede wszystkim z wykonaniem. Dzisiaj to maszyny wykonują czynności, które kiedyś wykonywało się ręcznie. W przypadku starego druku, za typografię, czyli dobór odpowiedniej czcionki, odpowiadał człowiek. To on swoimi rękoma wypełniał strony tekstem oraz ilustracjami. Dawniej wykonywanie książek, było celebracją. Można spotkać egzemplarze noszące znaki własnościowe wytłoczone na okładzinach. Dzisiaj za wszystko odpowiedzialne są maszyny, które wystarczy zaprogramować, aby w kilku minut uzyskać kilka identycznych egzemplarzy.
Tematyka starego druku
Stare druki stanowią zbiór o bardzo zróżnicowanej tematyce. Można znaleźć wydawnictwa religijne, druki urzędowe, rozprawy naukowe czy literaturę piękną. Szczególne znaczenie wśród publikacji mają te o profilu artystycznym, skupiające się na sztuce i architekturze czy archeologii. Istotną pozycję zajmują wydawnictwa ilustrowane, traktujące o naturze, anatomii, geografii czy historii i obyczajach. Warto wspomnieć o dziełach poświęconych astronomii czy kolekcjom dzieł sztuki. Każdy egzemplarz jest jedyny w swoim rodzaju. Starodruki stanowią niepowtarzalne świadectwa kultury minionych epok.
Wartość starodruków dzisiaj
Obecnie starodruki stanowią wartość historyczną i kolekcjonerską. W związku z tym znaleźć je można w muzeach, gdzie udostępnione są dla zwiedzających, chcących poznawać minione epoki. Odgrywają istotną rolę w świecie kolekcjonerskim. Wynika to z faktu, że każdy starodruk jest unikalnym dziełem sztuki. Bardzo często kolekcjonerzy udostępniają swoje zbiory muzeom. Jest to spowodowane ilością egzemplarzy, gdzie niekiedy ostały się tylko pojedyncze sztuki. Wpływa to na wartość kolekcjonerską. Im mniejsza liczba egzemplarzy, tym bardziej unikatowe dzieło. Choć na ocenę wartości ma wpływ kilka czynników, to w przypadku tak starych dzieł, wystarczy jedna cecha charakterystyczna, na przykład kompletność dzieła czy właśnie jej nakład. Warto jednak pamiętać o tym, że dzieło może mieć wartość sentymentalną. Może być na przykład przekazywane z pokolenia na pokolenie, jako dziedzictwo. Nie można jednoznacznie określić, co wpływa na wartość starodruku.
Podsumowanie
W dzisiejszych czasach starodruki nie są doceniane. Powodem tego, może być brak chęci poznawania i zagłębiania się w historię. A może jest to spowodowane ciągłym pośpiechem i brakiem możliwości zatrzymania się na chwilę. Patrząc na starodruki oraz sposób ich produkowania, to dziś nikt nie doceniłby tego czasu. Każdy się gdzieś śpieszy, zawsze jest za mało czasu. Również nasz sposób postrzegania otaczającego nas świata uległ zmianie. Zatraciliśmy się w biegu. Starodruki zaś przypominają o tym, aby zwolnić, aby choć na chwilę się zatrzymać. Aby dostrzec to, co nas otacza i docenić to.
Fot: unsplash
