Kordian – motywy literackie

Dramat romantyczny Juliusza Słowackiego „Kordian” porusza wiele wątków popularnych w jego epoce. Sztuka stanowi polemikę z mesjanizmem ukazanym w „Dziadach” Adama Mickiewicza. W utworze opisującym losy bohatera próbującego odnaleźć siebie pojawiają się wątki patriotyczne. Ze względu na to, „Kordian” stanowi skarbnicę motywów literackich.

Motyw przemiany wewnętrznej

Tytułowy bohater, Kordian, na początku akcji dramatu jest typowym bohaterem romantyzmu stylizowanym na Wertera (bohatera powieści epistolarnej J. W. Goethego). Chłopak zakochuje się w Laurze, dzieli ich spora różnica wieku (starsza dziewczyna), co prowadzi do jego nieszczęścia. Cierpi, tęskni, przez to też podejmuje się próby samobójczej. Dopiero dzięki podróży, w której chce poznać świat, doznaje przemiany na Mount Blanc. Pojawia się tam również jego rozbudowany monolog wewnętrzny, który pokazuje odbiorcom swoje emocje i zachodzące przemiany w bohaterze. Zmienia się w bohatera bajronicznego, buntuje się przeciw rzeczywistości, w jakiej znalazła się Polska. Jego przesadny indywidualizm stanie się także jego największym przekleństwem, gdy samodzielnie spróbuje dokonać zamachu. Odwaga, którą się cechuje, jest już szaleńcza.

Motyw miłości

W związku z epoką, w jakiej tworzył Słowacki, pojawia się wątek nieszczęśliwej miłości. Kordian zakochuje się w dużo starszej Laurze. Kobieta wykazuje się zdrowym rozsądkiem i nie chce wchodzić w romans z niedojrzałym chłopcem, wtedy czternastolatkiem. Nie zamierza również czekać, aż dorośnie. Ze względu na to główny bohater cierpi. 

Mocno angażuje się również w związek z Wiolettą. Prawdziwie ją kocha, jednak postanawia dokonać podstępu, który obnaża nieszczerość uczuć po jej stronie. Gdy okazuje się, że nie ma pieniędzy, porzuca go. 

Motyw spisku

Po powrocie z podróży po Europie Kordian angażuje się w działania spiskowców. Chcą oni dokonać zamachu na cara. Słowacki przez wydarzenia w lolach katedry pokazuje niegotowość Polaków do realnych działań narodowowyzwoleńczych. Ludzie boją się represji, przez co nie ma dużego poparcia społeczeństwa. Bunt jest dlatego skazany na porażkę. 

Plan zostaje porzucony w głosowaniu, jednak mimo to Kordian decyduje się na samodzielne działanie. Wieszcz pokazuje tym kolejny ówczesny problem — skrajny indywidualizm, przez co nikt nie chce ze sobą współpracować.

Motyw samotności

Jedną z ukazanych płaszczyzn samotności jest postać Kordiana. Czuje się on od dzieciństwa samotny i całkowicie niezrozumiany przez otoczenie. Wynika to również z braku rodziny, stracił rodziców, krewnych. Stąd takie, a nie inne decyzje bohatera, nie ma on wiele do stracenia. Samotność dotyka go także w miłości, odrzuca go Laura, później także Wioletta. 

Kordian zatraca się w tym poczuciu osamotnienia przez skrajny indywidualizm. Chłopak ma w sobie ogromną wrażliwość, co sprawia, że decyduje się na próbę samobójczą. Nie powodzi się, dlatego poszukuje sensu w podróży. Każda wizyta obnaża problemy społeczeństwa współczesnej mu Europy. 

Samotna jest tu także Polska, pozostawiona na rzecz Rosji przez kraje europejskie. Nikt nie przejmuje się ich losem pod butem cara, przez co autorzy romantyzmu oraz działacze Wielkiej Emigracji próbowali zwrócić ich uwagę. Kordian próbuje zyskać błogosławieństwo papieża, jednak gdy on także odrzuca Polaków, sugerując, że powinni współpracować, a popełniają grzech, sprzeciwiając się władzy carskiej, postanawia działać sam.

Motyw podróży

Załamany problemami natury emocjonalnej Kordian wyrusza w podróż po Europie. Liczy, że odnajdzie w ten sposób sens, nabierze doświadczenia. Jest to dla niego jednak ciąg rozczarowań. Początkowo odwiedza Anglię, gdzie uświadamia sobie wartość pieniądza oraz że rządzi on światem. Później zawodzi się na Wioletcie, a potem także władzy kościelnej. Podczas audiencji u papieża traci nadzieję. Dopiero wizyta na szczycie Mount Blanc, gdzie czuje bliskość Boga, pozwala mu na przemianę.

Motyw buntu

Bunt głównego bohatera ma różne oblicza. Jest to bunt wobec aktualnej rzeczywistości, która go rozczarowuje. Ze względu na to chce popełnić samobójstwo. Gdy się mu to nie udaje, bunt kieruje na zaborcę, cara. Tutaj także nie odnosi sukcesu. Wszystko przez swój indywidualizm. Gdy próbuje dokonać zbrodni, przeciw niemu buntuje się jego sumienie w postaciach Imaginacji i Strachu. 

Motyw Winkelrieda

Wspomniana przez Kordiana postać to Arnold Winkelried. Legendarny rycerz podczas bitwy pod Sempach w 1386 roku umożliwił zwycięstwo Szwajcarii przez skoncentrowanie uwagi wrogów na sobie. Zginął, zbierając ciosy austriackich kopii. Stał się symbolem poświęcenia za ojczyznę.

Na podobne działanie decyduje się główny bohater. Chce działać samotnie i w ten sposób pozwolić na zwycięstwo Polsce przez odzyskanie niepodległości. Nazwisko rycerza stanowi także hasło spiskowców, dzięki któremu mogą wejść na spotkania. 

Winkelriedyzm stanowi polemikę z mesjanizmem Mickiewicza. Słowacki nie uważa, że cierpienie Polaków ma wymiar sakralny, a Polska nie jest Chrystusem narodów. Nie podaje jednak rozwiązania, ponieważ postać Kordiana zostaje ukazana w końcowym rozrachunku negatywnie, ponieważ żadne z założonych działań bohatera nie udaje się zrealizować.

Dodaj komentarz