Odyseja – motywy literackie

„Odyseja”, której autorstwo przypisuje się Homerowi, jest kontynuacją historii wojny trojańskiej, opisanej w „Iliadzie”. Odyseusz wraca po dekadzie walk do Itaki, którą władał. Po drodze spotyka go wiele przygód, które przedłużają jego podróż. W efekcie wraca do domu dopiero dziesięć lat po zakończeniu wojny pod Troją. Ze względu na epicki charakter utworu, zawiera on wiele wartościowych motywów literackich.

Motyw podróży

Najistotniejszym motywem eposu jest podróż, w której przebywa Odyseusz  wraz ze swoimi żeglarzami przez większość akcji utworu. Początkowo przez burzę przy przylądku Malea odłączyli się od reszty statków powracających do Achai i trafili na wyspie Lotofagów. Wiązało się to z niebezpieczeństwem, ponieważ kwiaty, którymi się żywili, prowadzą do utraty pamięci. W efekcie traci on część załogi. Drugim jego punktem jest wyspa cyklopów, którzy chcą zabić żeglarzy. Udaje im się uciec pod skórami baranów, Odys decyduje się jednak na zuchwały czyn przez zranienie w jedyne oko Polifema. Rzuca on klątwę, przez co ich podróż trwa jeszcze dłużej, a ich statek zostaje rozbity. Później trafił na wyspę Eola, króla wiatrów, który zawiązują złe wiatry. Niestety jego załoga decyduje się na rozwiązanie worka, przez co lądują na wyspie ludożerców. Kolejnym etapem podróży jest pobyt na wyspie Kirke, gdzie żeglarze zostają przemienieni w świnie, a sam Odyseusz uwięziony na siedem lat. Dopiero po interwencji Zeusa udaje mu się wydostać. Trafia do Hadesu, gdzie dowiaduje się, że jego żona dalej jest mu wierna. Później spotykają oni syreny, których śpiew omamia towarzyszy podróży, przez co wpadają oni do morza. Gdy przepływają w cieśninie między potworami, przez co jego błędna decyzja prowadzi do śmierci jego załogi. Dopiero na wyspie Feaków odnajduje pomoc, która pozwala mu dostać się do ukochanej ojczyzny.

Równolegle na poszukiwania ojca wyrusza Telemach, który jest zdeterminowany, by odnaleźć ojca. Prosi o pomoc Atenę, która udziela mu wskazówek, a gdy Odys powraca do Itaki, nakazuje mu także wrócić do domu. 

Metaforycznie, podróż Odyseusza pokazuje życie oraz trudności z niego wynikające. Mimo przeciwności dąży on do powrotu do domu. 

Motyw miłości

Miłość, jaką Penelopa darzy Odyseusza, daje jej nadzieję na powrót męża, mimo wielu lat nieobecności. Gdy wszyscy wątpią w jego powrót, ona dalej czeka i opiera się zalotnikom do jej ręki. Król Itaki także kocha, co nie przeszkadza mu jednak w zdradzie żony z Kirke, z którą ma dziecko. Mimo wszystko chce jednak wrócić do domu i swojej rodziny.

Miłością darzy ojca również Telemach, który nie znał ojca, ponieważ był zbyt mały, gdy wyruszał on na wojnę. Chce go odnaleźć, przez co także wyrusza w podróż. Chce, by powrócił on na tron i był przy matce. 

Motyw rodziny

Odyseusz, Penelopa i Telemach stanowią przykład rodziny podzielonej przez okoliczności. Wojna zmusza ojca do wyjazdu, przez co syn wychowuje się bez niego. Gdy udaje się jednak ponownie być razem, są szczęśliwi.

Motyw zemsty

Zemsta kieruje czynami wielu bohaterów. Homer pokazuje, że nie są od niej wolni także bogowie. Posejdon za skrzywdzenie i doprowadzenie do oślepienia swojego syna, Polifema, ze złości niszczy łodzie Odyseusza. Chce w ten sposób zemścić się na nim. Jego gniew dotyka także przychylnych Feaków, których łodzie przemienia w kamienie.

Motyw bogów

Bogowie, podobnie jak w przypadku „Iliady” angażują się w podróż Odyseusza. Atena, która od początku była przychylna Achajom, czuwa również nad królem Itaki. Wspiera go w drodze oraz lituje się nad Telemachem, czuwając nad nim i dając wskazówki w celu odnalezienia ojca. Zapewnia mu statek, a także karze wracać, gdy ojciec wrócił już na Itakę. Pomaga także Odysowi podczas rzezi zalotników Penelopy. Bogini ceni władcę wyspy za mądrość i spryt, przez co chce, aby mądrze rządził jednym z królestw greckich.

W wędrówkę mężczyzny ingeruje także Posejdon, który działa na niekorzyść Odyseusza. Za zrobienie krzywdy jego dziecku przeklina go i pragnie, aby nie powrócił on do domu. Stąd jego podróż trwa tak długo, a po drodze traci tak wielu żeglarzy i statków. 

Zeus także wpływa na los podróży, jednak nie opowiada się jednoznacznie po żadnej ze stron (reprezentowanych przez Atenę i Posejdona). Z jednej strony wpływa na Kirke, która przetrzymywała Odysa przez 7 lat, aby go wypuściła, z drugiej zsyła na niego burzę z piorunami na morzu na prośbę Heliosa. Robi to za złamanie jednej z zasad, czyli zjedzenie bydła należącego do boga. 

Motyw wytrwałości

Odyseusz oraz jego żona Penelopa są wytrwali w swoim postępowaniu. Mężczyzna mimo zapewnień od Kirke o zapewnieniu wiecznej młodości i szczęścia decyduje się na powrót do domu. Mimo wszystkich przeciwności, jakie spotykają go po drodze, nie poddaje się. Schodzi nawet do Hadesu, co można uznać za jedno z największych możliwych niebezpieczeństw według starożytnych Greków. Penelopa także wytrwale czeka na męża. Podstępem odrzuca zalotników, by pozostać wierną Odyseuszowi. Chce także, aby rządził on po powrocie Itaką, a tron nie dostał się w niepowołane ręce. Charakteryzuje ona także Telemacha, który chce odnaleźć ojca i mimo braku wieści, nie traci nadziei.

Dodaj komentarz