Tango – motywy literackie

Dramat Sławomira Mrożka o tytule „Tango” opisuje ciekawą wizję społeczeństwa. Pokazany zostaje bunt młodych, którzy pragną powrócić do świata tradycji, odrzuconego przez ich rodziców. Artur, syn Eleonory i Stomila, chce powrotu dawnych zasad. Chce przywrócić je przez terroryzowanie rodziny (między innymi babci i jej brata) oraz ślub z Alą. W komediowy sposób autor ukazuje krytyczny obraz społeczeństwa. Lektura mimo krótkiej formy zawiera wiele wartościowych motywów literackich.

Motyw buntu

Pokolenie rodziców Artura odrzuciło tradycję i panujący porządek. Wprowadziło to jedynie chaos, który widać przez m.in. nieporządek panujący w mieszkaniu. Student chce, by jego rodzina wpisywała się w tradycyjny układ i formę. Buntuje się przeciw brakowi ról społecznych, przeszkadza mu zachowanie ojca, który przez swoją nowoczesność nie reaguje na zdrady Eleonory z Edkiem. 

Jego bunt objawia się przez ślub z Alą. Chce w ten sposób, choć na chwilę, wprowadzić do domu dawne zasady. Okazuje się to jednak trudniejsze, niż sądził.

Motyw tradycji

Artur pragnie powrotu dawnych zasad, w tym również tradycji. Trzyma się jej zasad tak kurczowo, że prowadzi to do komizmu — próba wykonania fotografii ślubnej mimo niedziałającego aparatu. 

Motyw miłości

Relacje romantyczne w utworze są w dużej mierze pozbawione miłości. Rodzice Artura są razem bardziej z przyzwyczajenia, nie darzą się uczuciem (co pokazuje obojętność ojca na zdradę). Artur naprawdę kocha Alę, dlatego pod pretekstem tradycji i przywrócenia porządku pragnie wziąć z nią ślub. Gdy dowiaduje się o jej zdradzie, pokazuje, że naprawdę ją kocha. 

Motyw nowoczesności

Rodzina Stomila jest wypaczeniem nowoczesności. Wszyscy odwracają się od wcześniej panujących norm, dlatego pokazują, że nie przeszkadza im łamanie dawnych obyczajów. Dochodzi wręcz do absurdu, kiedy Edek jako prosty mężczyzna, kiedyś sługa rodziny, jest traktowany jak istny prorok nowego ładu. Wszystko przez jego naturalność, którą można uznać również za prostactwo i niewychowanie. 

Objawem nowoczesności są także eksperymenty teatralne Stomila. Nie przedstawiają one niczego, prowadzą raczej do jego pośmiewiska, jednak nikt (poza Arturem) nie chce urazić jego artystycznych wizji. Prezentowane rodzinie „spektakle” zbudzają fałszywy zachwyt, ponieważ uważane są za oryginalne.

Motyw rodziny

Prawie wszyscy bohaterowie dramatu są ze sobą spokrewnieni. Eugenia jest matką Eleonory, a tym samym babcią Artura. Eugeniusz to brat Eugenii, a Alicja jest kuzynką syna Stomila. Jedynie Edek znajduje się poza więzami krwi w „Tangu”. Stanowi to więc główny motyw sztuki Mrożka.

Tradycyjne role są jednak zaburzone. Eleonora nie zachowuje się tak, jak zwykle zachowują się matki. Stomil nie jest typowym ojcem, ponieważ nie on poucza Artura, a syn jego. Babcia nie ma w sobie dostojności, która często cechuje osoby dojrzałe wiekiem, a wręcz przeciwnie — gra w karty, używa dość potocznego słownictwa, co budzi śmiech wśród odbiorców dramatu. Eugeniusz, jej brat i wujek Artura jest najbliżej swojej roli, jednak boi się sprzeciwić komukolwiek, dlatego początkowo popiera założenia wnuka. Po jego śmierci od razu zmienia zdanie i próbuje przypodobać się Edkowi. 

Motyw ojca

Stomil nie jest typowym ojcem. Nie wypełnia przypisanej mu tradycyjnie roli. Poza teatrem interesuje go bardzo niewiele rzeczy. Przechodzi do porządku dziennego ze zdradami żony, tak samo nie czuje się odpowiedzialny za dwudziestoletniego syna. Z relacji panujących w domu można zauważyć, że nigdy prawdopodobnie nie był przejęty przyszłością dziecka. 

Motyw matki

Eleonora mimo zmian w rolach społecznych, jakich dokonało jej pokolenie, stara się być dla Artura matką. Jako jedyna próbuje z nim rozmawiać i dotrzeć do niego. Poucza go, ale cieszy się z nadchodzącego ślubu z Alą. Kobieta chce być dobrą matką, ale nie przeszkadza jej to w zdradzaniu męża i rozbijaniu ich, i tak bardzo podzielonej rodziny. Nie zna także daty narodzin własnego dziecka. Syn nie spełnia jej aspiracji, ponieważ chce zostać lekarzem, gdy ona liczyła, że wda się w ojca i zostanie artystą. 

Motyw artysty

Sławomir Mrożek ukazuje prześmiewczą wizję artysty. Stomil poza swoimi mało udanymi eksperymentami teatralnymi nie widzi świata. Całkowicie zatraca się w myśleniu o zwyczajności, przez co nie zwraca uwagi na zdrady żony. Nie ma on honoru ani żadnych zasad moralnych, co zostaje potępione przez autora komedii.

Motyw śmierci

Śmierć w utworze jest traktowana dość niepoważnie. Zmarły przed laty dziadek pozostawił po sobie katafalk. Gdy babcia Eugenia umiera, wszyscy, zamiast się z nią żegnać, sugerują jej, żeby się nie wygłupiała. Mówią jej, że nie wypada jej odejść w dniu ślubu wnuków, lecz ona i tak umiera. Staje się to także inspiracją dla Artura, aby zapanować nad rodziną. Chce zbudować swój autorytet na strachu. 

Drugą śmiercią w utworze jest haniebne zabójstwo Artura, dokonane przez Edka. Śmierć zostaje zadana w sposób bardzo nieodpowiedni, niehonorowy, ponieważ syn ginie od ciosu zadanego w plecy. Wraz z nim, giną wszelkie zasady w domu Stomilów. 

Motyw tańca

Tytułowe „Tango” zostaje odtańczone przez Eugeniusza i Edka w ostatniej scenie dramatu. Przypomina on motyw z „Wesela” Wyspiańskiego i do tego też nawiązuje — marazm inteligencji PRL-u, która nie przejmowała się zasadami i sytuacją polityczną. 

Dodaj komentarz