Oda do radości – interpretacja

Fryderyk Schiller (wł. Johann Christoph Friedrich von Schiller) , niemiecki poeta, filozof oraz historyk, był przedstawicielem epoki romantyzmu oraz okresu Burzy i naporu (niem. Sturm und drang). Był autorem takich utworów jak Wilhelm Tell, Zbójcy czy Intryga i miłość. Jego najbardziej rozpoznawalnym dziełem jest jednak Oda do radości – optymistyczny wiersz wychwalający nieskończone możliwości ludzkości, uznany w 1972 roku przez Radę Eu­ro­py i Wspól­no­tę Eu­ro­pej­ską jako hymn Unii Europejskiej.

Oda do radości – analiza i środki stylistyczne

Tłumaczenie oryginalnej treści utworu z języka niemieckiego zostało dokonane przez Andrzeja Lama, luźną interpretację stworzył natomiast Kon­stan­ty Il­de­fons Gał­czyń­ski. Wiersz jest odą, czyli gatunkiem wywodzącym się już ze starożytności. Charakteryzuje się pochwalnym wydźwiękiem, sławi daną osobę, zdarzenie bądź idee. Omawiane dzieło stanowi apoteozę radości, co wskazuje już sam tytuł. Złożone jest ono z pięciu zwrotek, z który pierwsza liczy sobie siedem wersów, a wszystkie następne po osiem. Odpowiedniego rytmu nadają rymy w układzie krzyżowym oraz dynamiczne anafory (Radość… radość, Ona… ona).

Zastosowana przez poetę liryka jest bezpośrednia, co oznacza, że osoba mówiąca jest jawna. Wypowiada się początkowo jako reprezentant większej zbiorowości, ludzkiej wspólnoty, którą łączy wiara w te same idee, wspólny cel – świadczą o tym odpowiednie zaimki (pośród nas). Na końcu utworu perspektywa zmienia się na pierwszoosobową, podmiot liryczny wypowiada się już w imieniu własnym (ja nowinę niosę wam). Kieruje swe słowa do innych ludzi, chce tchnąć w nich wiarę w lepszą, świetlaną przyszłość. W wierszu występują także zabiegi charakterystyczne dla liryki inwokacyjnej, inaczej zwrotu do adresata, takie jak apostrofy (Wstań­cie lu­dzie, wstań­cie wszę­dzie; O Ra­do­ści, iskro bo­gów).

Nastrój dzieła jest podniosły oraz radosny, zastosowane zostały liczne środki stylistyczne, które wzbogacają warstwę artystyczną. Należą do nich uplastyczniające świat przedstawiony epitety (natchniony chór, wielkie słońce, święty próg, najwyższy krąg, gwiaździsty firmament, miłość niezmierzona) oraz powtórzenia (Wstań­cie lu­dzie, wstań­cie wszę­dzie). Widocznie są gwałtowne emocje podmiotu lirycznego, jego entuzjazm obrazują ekspresyjne wykrzyknienia (Mi­łość, mi­łość miesz­ka tam!). Wiersz ma postać metaforyczną, zastosowane zostały przenośnie (Dziś wcho­dzi­my, wstę­pu­je­my na Ra­do­ści zło­ty ślad; ra­dość try­ska z pier­si zie­mi) oraz personifikacje, uczucia otrzymały cechy charakterystyczne dla ludzi (mi­łość nie­zmie­rzo­na miesz­ka pod na­mio­tem gwiazd; wiel­kie słoń­ce świa­tem bie­gnie).

Oda do radości – interpretacja

Omawiany utwór wyraża emocje większej zbiorowości, podmiot liryczny jest jej reprezentantem. Wychwala on radość – uczucie, które jest w stanie zjednoczyć wszystkich ludzi, sprawić, że na świecie zapanuje pokój oraz solidarność. Radość łączy się z miłością, która gwarantuje wzajemne zrozumienie, tolerancję oraz równość.

Osoba mówiąca jest pełna optymizmu, przewiduje rychłe nadejście nowej, lepszej przyszłości, rzeczywistości przyjaznej dla wszystkich obywateli. Swoją wizją pragnie podzielić się z całym światem, uświadomić innym ludziom, że mają oni nieograniczone możliwości. Rozum człowieka jest potężny, ciekawość oraz dociekliwość gwarantują rozwój oraz postęp. Społeczeństwo ma moc sprawczą, może kreować i zmieniać swoje otoczenie, dostosowywać je do własnych potrzeb. Podstawią są jednak radość i miłość, stanowią silny, jednoczący fundament. Uczucia te przepełniają wszelkie istnienie, można je dostrzec na każdym kroku, mają magiczną siłę. W nowym, lepszym świecie, znajdzie się miejsce dla każdego człowieka.

Z wiersza biją wyraźne nawiązania do wartości głoszonych przez Rewolucję Francuską – wolność, równość oraz braterstwo. Obecne są także odwołania do mitologii – mitu o Prometeuszu, który skradł iskrę i dał siłę, obudził ich oraz pozwolił na rozwój. Mowa jest także o Polach Elizejskich – miejscu w Hadesie, gdzie gromadzili się dobrzy, sprawiedliwi ludzie. Oda do radości wychwala ideały głoszone przez przedstawicieli epoki oświecenia, jednak zauważalne są już także zwiastuny romantyzmu (którego Fryderyk Schiller był prekursorem). Choć opiewany jest postęp społeczeństwa oraz wszechmocny rozum, to jednak na pierwszy plan wysuwają się emocje, miłość oraz radość. To właśnie sfera uczuciowa była dla romantyków najważniejsza, w ten sposób pojmowali oni rzeczywistość oraz interpretowali ją.

Podsumowanie

Omawiany wiersz wyszedł spod pióra przedstawiciela romantyzmu, jednak sławi on ideały oświeceniowe – solidarną pracę dla wspólnego dobra, postęp naukowy oraz rozwój społeczeństwa. Maluje przyszłość w jasnych, optymistycznych barwach. Utwór rozpoznawalny jest także pod postacią muzyczną, autorstwa Ludwika van Beethovena. Oda była przez lata zawołaniem bojowników o wolność, uznana została także jako hymn Unii Europejskiej. Inspirowali się nią także polscy artyści, m.in. Adam Mickiewicz, który stworzył Odę do młodości.