Tytuł utworu „Martwe dusze” Mikołaja Gogola można interpretować na przynajmniej dwóch płaszczyznach. Pierwsza z nich jest bardzo dosłowna i odnosi się bezpośrednio do treści utworu. Jego główny bohater, oszust i człowiek nieuczciwy, czyli Paweł Iwanowicz Cziczikow, przyjeżdża do miasteczka NN, by od lokalnych posiadaczy ziemskich skupować dokumenty ich chłopów, którzy zmarli, ale których śmierć nie została jeszcze nigdzie oficjalnie zgłoszona w urzędzie.
Mikołaj Gogol w Martwych duszach dokonał wstrząsającej i surowej oceny własnej ojczyzny w czasach mu współczesnych. Mierzył się z tego powodu z licznymi nieprzyjemnościami w późniejszej karierze, jednak dzięki niemu możemy zobaczyć jak rosyjska prowincja wyglądała niemal dwieście lat temu.
„Martwe dusze” Mikołaja Gogola to dzieło, które pomimo swojej niewielkiej objętości, porusza wiele istotnych problemów. Mimo upływu dwustu lat od publikacji rosyjskiego pisarza, powieść nie traci na aktualności.
Martwe dusze Mikołaja Gogola to jedno z pierwszych dzieł tego wybitnego rosyjskiego prozaika, którym wywołał niemałe kontrowersje u krytyków i publiczności. Autor pokazywał bowiem, że w XIX wieku społeczeństwo rosyjskie wcale nie należało do najczystszych pod względem moralnym, bieda prowadziła ludzi o porzucenia norm moralnych i postępowania nawet na granicy prawa byle tylko poprawić warunki swojego bytu.
„Martwe dusze” to powieść Mikołaja Gogola, które opowiada o losach przestępcy finansowego, działającego na terenie Rosji w XIX wieku. Jest to opowieść, która w satyryczny, a czasem w bardzo gorzki sposób uświadamia nam, że wyrachowana nieuczciwość i obliczone na zysk oszustwo to zjawiska występujące bez względu na czasy czy okoliczności geograficzne.
„Martwe dusze” Mikołaja Gogola to utwór gorzko podsumowujący życie Rosjan z prowincji w połowie XIX wieku. Los biednych ludzi, którzy od pokoleń muszą walczyć o godność w kraju, którego gospodarka i ekonomia nie potrafią się ustabilizować. Moralność odchodzi w zapomnienie, wartością staje się umiejętność oszukiwania i sztuka manipulacji.
Martwe dusze Mikołaja Gogola to niedługa powieść, w której jednak autorowi udało się oddać bardzo dobrze charakter czasów, w których żył. Rosja w połowie XIX wieku była krajem bardzo ubogim, o zapadającej się gospodarce, bezwartościowej walucie, krajem, w którym – aby godnie żyć – trzeba było uciekać się do nieuczciwości. Upadek moralny Rosjan tamtego czasu Gogol ilustruje właśnie w Martwych duszach, ocenę moralną poszczególnych postaci pozostawiając jednak czytelnikowi.
Paweł Iwanowicz Cziczikow przybywa do miasta NN. Mężczyzna melduje się w hotelu i kieruje się do tawerny. W tawernie Paweł Iwanowicz Cziczikow poznaje miejscową socjetę i zdobywa jej zaufanie. Paweł Iwanowicz Cziczikow odwiedza zarządcę ziemskiego, Maniłowa. Mężczyzna odkupuje od niego dokumenty zmarłych chłopów, których śmierć nie została jeszcze zgłoszona urzędowo.