Utwór Ignacego Krasickiego „Hymn do miłości Ojczyzny” należy do liryki patriotycznej. Powstał w 1774 roku i stanowi reakcję na zmieniającą się sytuację w Rzeczypospolitej. Poeta podkreśla rolę miłości ojczyzny w trudnych czasach po konfederacji barskiej i pierwszym rozbiorze Polski.
Hymn do miłości Ojczyzny – analiza utworu
Hymn to uroczysta i podniosła pieśń pochwalna. Komponuje się go na cześć osoby, bóstwa, wydarzenia, kraju lub idei. Należy do liryki inwokacyjnej. Jak wskazuje tytuł, podmiot liryczny zwraca się w utworze do miłości ojczyzny. Pojawiają się więc apostrofy („Święta miłości kochanej Ojczyzny”, „Dla ciebie zjadłe smakują trucizny”, „Dla ciebie więzy, pęta nie zelżywe”, „Byle cię można wspomóc, byle wspierać”). Osoba mówiąca nie ujawnia swojej obecności, ale prawdopodobnie jest to jeden z „umysłów poczciwych”, które są zdolne do szczerej miłości ojczystego kraju. Poeta nie zastosował podziału na strofy, utwór ma budowę stychiczną. Hymn składa się z ośmiu wersów. Został napisany jedenastozgłoskowcem. Pojawiają się rymy w układzie: abababcc.
Utwór jest utrzymany w podniosłym tonie, pojawiają się liczne środki stylistyczne. Zastosowano wiele epitetów („święta miłości”, „kochanej ojczyzny”, „umysły poczciwe”, „chwalebne blizny”), antytez („zjadłe smakują trucizny”, „więzy, pęta nie zelżywe”, „kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny”) oraz wykrzyknień („Święta miłości kochanej Ojczyzny, czują cię tylko umysły poczciwe!”, „Byle cię można wspomóc, byle wspierać, nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać!”). Pojawiają się personifikacje, miłość ojczyzny nabiera cech ludzkich(„gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe, byle cię można wspomóc, byle wspierać”). Obecne są też powtórzenia („nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać”) oraz anafory, dwa wersy rozpoczynają się słowami „dla ciebie”.
Hymn do miłości Ojczyzny – interpretacja utworu
Hymn po raz pierwszy został odczytany publicznie podczas obiadów czwartkowych króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W 1774 roku autor opublikował go anonimowo na łamach „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”. Chociaż utwór może stanowić samodzielną całość, wchodzi w skład poematu heroikomicznego „Myszeida”, wydanego przez Krasickiego w 1775 roku, gdzie stanowi piątą oktawę pieśni IX. „Myszeida” opowiada o wojnie kotów z myszami i szczurami oraz nawiązuje do legendy o królu Popielu. Chociaż poemat ma ironiczny wydźwięk, „Hymn do miłości Ojczyzny” jest utrzymany w podniosłym i poważnym tonie, stosownym do tematyki. Utwór spotkał się z pozytywnym przyjęciem, a nawet ogłoszono go oficjalnym hymnem uczniów Szkoły Rycerskiej. Został opublikowany w „Katechizmie moralnym dla uczniów Korpusu Kadetów” oraz „Zbiorze pism tyczących się moralnej edukacji młodzi Korpusu Kadetów”. Twórcy epoki oświecenia początkowo wierzyli w możliwość odrodzenia Polski, dzięki reformom. Utwór Krasickiego oddaje zmianę światopoglądu po konfederacji barskiej i I rozbiorze Polski. Poeta zaczął domyślać się, że miłość ojczyzny w przyszłości będzie wymagać wielu poświęceń, a prawdopodobnie też rozlewu krwi. Utwór stanowi zapowiedź koncepcji bliskich twórcom epoki romantyzmu.
Podmiot liryczny bezpośrednio zwraca się do miłości ojczyzny, którą podnosi do rangi sacrum, nazywając „świętą”. Polska jest dla osoby mówiącej świętością, którą należy szanować, bez względu na to, co się stanie. Miłość ojczyzny jest zarezerwowana dla „umysłów poczciwych”, które potrafią kierować się wyższym dobrem. Prawdziwi patrioci muszą być mądrzy, cnotliwi i honorowi. Nie mogą stawiać swojego dobra i wygody, ponad szczęśliwą przyszłość ojczyzny. Człowiek poczciwy ma stabilny system wartości, niezależnie od okoliczności, wie co jest dla niego najważniejsze. Podmiot liryczny zdaje sobie sprawę, że zbliżają się trudne czasy. Miłość ojczyzny będzie wymagała od Polaków największych poświęceń. Patriota musi być na nie gotowy, ponieważ szczerze kocha swój kraj i chce jego dobra. Podmiot liryczny stwierdza, że dla Polski może równie dobrze umrzeć, jak żyć. Jest to przykład postawy heroicznej, bohaterskiej. Co ciekawe, patriotyzm jako postawa jest zarezerwowany tylko dla wybranej grupy osób – dla umysłów poczciwych (ludzi, którzy w życiu kierują się pewnymi zasadami, są prawi i uczciwi.
Człowiek sprawiedliwy godnie znosi cierpienie. Podmiot liryczny wymienia kolejne pojęcia, związane z nieszczęściem, którym nadaje pozytywne znaczenie. Dla patrioty trucizna ma przyjemny smak, ponieważ oddaje życie w imię wyższego dobra. Sprawiedliwy człowiek zachowuje godność nawet w niewoli, gdyż wciąż działa, aby wyzwolić ojczysty kraj z rąk tyranów. Dla osoby mówiącej, blizny są powodem do dumy. Stanowią dowód, że człowiek nie patrzył biernie na upadek ojczyzny, ale walczył w jej obronie. Obowiązek jest ważniejszy, niż bezpieczeństwo i spokój. Za takie poświęcenie każdego czeka nagroda. Ojczyzna daje swoim mieszkańcom szczęście i „rozkosz prawdziwą”. Każdy patriota będzie wynagrodzony, jeśli nie za życia, to po śmierci. Dla podmiotu lirycznego możliwość wspierania ojczyzny jest zaszczytem i powodem do radości. Ignoruje znaczenie cierpienia, ponieważ wie, jakie są jego powinności wobec ojczystego kraju. Hymn kończy wykrzyknienie, osoba mówiąca wypowiada się w zdecydowany, emocjonalny sposób. Nie obawia się życia w ubóstwie ani nawet śmierci, ponieważ ma stabilny system wartości. Ojczyzna jest ważniejsza od dostatku, zdrowia oraz życia.