Cechy twórczości Józefa Czechowicza

Czechowicz był przede wszystkim wybitnym poetą i to właśnie liryka stanowi dominantę jego twórczości artystycznej. Poza tym w dorobku pisarza należy zwrócić uwagę na artykuły, recenzje i wypowiedzi o poezji, ponadto kilka opowiadań i „skrótów opowieści” (w których fantastyka łączy się z elementami autobiograficznymi). Wiadomo, że Czechowicz pracował także nad powieściąBerło, jednak utwór nie został ukończony, ponadto nie zachował się do naszych czasów. W jego twórczości (m.in. w jednoaktówkach i słuchowiskach radiowych) jednym z głównych motywów jest wyobcowanie artysty ze społeczeństwa. Poza utworami dla dorosłych i wypowiedziami dotyczącymi poezji, Czechowicz pisał także utwory dla dzieci, w tym kołysanki. Zajmował się przekładem poetów francuskich (G. Apollinaire), rosyjskich (A. Błok). Jako jeden z pierwszych przetłumaczył na język polski twórczość T. S. Eliota i J. Joyce’a.

W liryce Czechowicza występują obok siebie dwa nurty: sielankowo-arkadyjski oraz katastroficzny. To niebywałe połączenie stanowi o niezwykłości poezji Czechowicza. Utwory sielankowe przesycone są silnym i zarazem dyskretnym liryzmem. W tych wierszach Czechowicz opiewa wspaniałość polskiego wiejskiego pejzażu, skupiając się przede wszystkich na okolicach Lublina. W tej grupie wierszy wyróżnić można także liryki poświęcone matce. Wiersze o tematyce katastroficznej z kolei przesycone są obsesją śmierci, wręcz jej urzeczeniem. Ponadto poeta wyraża w nich uczucia związane z przeżyciami wojennymi (sam brał udział w wojnie, w związku z czym musiał na jakiś czas przerwać naukę), niepokój oraz lęk egzystencjalny.

Utwory Czechowicza w swej lapidarności (oparcie wypowiedzi lirycznej na skrótach myślowych, występowanie elipsy) przypominały wiersze członków grupy poetyckiej Awangarda Krakowska, jednak  poeta wzbraniał się przed rygorem intelektualnym tegoż ugrupowania. Poeta fascynował się pisarstwem romantycznym (m.in. Słowackim). Według niego symbol był podstawowym środkiem poetyckiego wyrazu, zapewniającym aluzyjność oraz wieloznaczność wypowiedzi. W swych poglądach na rolę symbolu w poezji odwoływał się do postulatów francuskich i polskich symbolistów modernizmu (np. Wyspiańskiego, Micińskiego).

W swej twórczości wykorzystywał Czechowicz także elementy folkloru: mit, baśń, magiczne widzenie świata, używanie formuł magicznych. Częste wypowiadanie zaklęć stanowi o profetyzmie jego liryki. Połączenie pieśni ludowej z symbolizmem modernistycznym sprawiło, że jego poezja okazała się bardzo wyrafinowana i cechowała się niebywałą muzycznością. Poeta skupiał się wielokrotnie na warstwie dźwiękowej utworów – poczynając od odległych brzmieniowych aluzji, na wyrazistych dysonansach kończąc.

W poezji międzywojennej twórczość Czechowicza plasuje się w opozycji do Skamandra oraz dalekiej od ekstremizmu awangardy. Czechowicz był uznanym poetą swoich czasów, jednak także odosobnionym. Ówczesna krytyka przyjęła wobec twórcy dwie postawy: bądź go ignorowała, bądź zwalczała. Z kolei młodsze pokolenie bardzo ceniło poetę z Lublina. U schyłku swego krótkiego życia był uważany na najlepszego kandydata na przywódcę nowej generacji poetów – tzw. Drugiej awangardy.

Od roku 1955 obserwuje się swoisty renesans poezji Czechowicza. Wyrazem tego są liczne wspomnienia, studia krytyczne oraz inne przedsięwzięcia edytorskie. Pisarz jest niezwykle ceniony w rodzinnym Lublinie, gdzie od 1965 roku odbywa się konkurs o nagrodę i laur imienia Józefa Czechowicza. W mieście znajduje się również muzeum poety oraz pomnik stojący w miejscu jego śmierci.

Czechowicz pisał pod wieloma pseudonimami, m.in. Henryk Zasławski, Józef Surmacz, Zygmunt Klimuntowicz.

Tomy wierszy:

Kamień, 1927

dzień jak co dzień, 1930

ballada z tamtej strony, 1932

Stare kamienie (wspólnie z F. Arnsztajnową), 1934

w błyskawicy. Poezje, Warszawa 1934

nic więcej, Warszawa 1936

nuta człowiecza, Warszawa 1939

Dodaj komentarz