Kamizelka – problematyka

Kamizelka ukazała się w „Nowinach” w roku 1882. Trzy lata później w rękach czytelników znalazło się jej wydanie książkowe (w tomie I zbioru Szkice i obrazki). Akcja utworu rozgrywa się w latach 80. w Warszawie. Kanwę do snucia opowieści stanowi tytułowy rekwizyt. Głębokie wartości humanistyczne Kamizelki czynią z niej arcydzieło polskiej nowelistyki.

Bohaterami noweli są nieznani z imion młodzi małżonkowie. Postaci te nie wyróżniają się żadnymi nadzwyczajnymi cechami. Ukazani są ze ściśle realistycznej perspektywy (Prus przedstawia ich jak zwykłych ludzi po to, by czytelnik mógł się z nimi utożsamiać).

Świętują oni każdą wspólnie spędzoną chwilę i są sobie w pełni oddani. Potrafią cieszyć się własnym szczęściem i wspierać w trudnych chwilach. Z pokorą i spokojem przyjmują to, co przynosi los. Ludzie ci żyją i pracują, ogromnie się kochając. Nie zmienia tego nawet nieszczęście, które na nich spada. W cierpieniu i chorobie żadne z nich nie myśli o sobie, tylko o współmałżonku. Ich orężem w walce z chorobą jest jedynie wzajemna miłość, nie dysponują bowiem żadnym innym wsparciem. Świadomi są swojego przeznaczenia, jednak to nie poraża ich woli, nie wpędza w rozpacz, lecz wyzwala utajone siły. Gdy stan zdrowia mężczyzny się pogarsza, prowadzą ze sobą grę, która – mimo że opiera się na kłamstwie –  prowadzona jest w szlachetnym celu. Małżonkowie przesuwają pasek i sprzączkę kamizelki, by nie martwić się nawzajem. Choć oboje zdają sobie sprawę z rzeczywistego stanu choroby, próbują w sobie podsycić wiarę w możliwość powrotu do zdrowia. Kłamstwa kochających się ludzi służą podtrzymaniu pozorów normalnej egzystencji, neutralizują obawy i wytwarzają silną więź psychiczną, co odbiera im etyczną dwuznaczność.

Utwór ten w wielu momentach przemawia do czytelnika przez przemilczenie. I tak, kiedy kamizelka jest zniszczona, oznacza to, że właściciel nie ma pieniędzy na nową, jeśli bohaterowie chodzą po mieszkaniu w okryciu wierzchnim, to należy wywnioskować, że nie stać ich na ogrzewanie, a w sytuacja, gdy wsłuchują się w zegar sąsiada, każe sądzić, że sami go nie mają. W ten sposób można zanalizować cały tekst. Niedookreślenia te w czasach Prusa wypełniała wiedza czytelników, którzy rozumieli, że jeśli ktoś pracuje w biurze, a mimo to nocami przepisuje dokumenty, to posiada niskie kwalifikacje i marną płacę. W owych niedopowiedzeniach uwagę zwraca także wysoka frekwencja wielokropka.

Natomiast w dialogach wyróżniają się liczne powtórzenia. Nie potwierdzają one jednak sensu słów, lecz je modyfikują, nadają im łagodniejszej barwy. Wypowiadanie tych samych wyrazów i zdań służy bohaterom do tworzenia optymistycznej wizji świata. Wskazuje także na nadzieję bohaterów, którzy panując nad językiem, próbują zapanować nad rzeczywistością. Ponadto, powtórzenia są składnikiem na potoczną odmianę języka.

Dodaj komentarz