Lalka jest powieścią realistyczną, schyłkowym dziełem polskiego pozytywizmu i niewątpliwie najwybitniejszym w twórczości Bolesława Prusa. Ukazywała się w odcinkach w latach 1887-1889 na łamach „Kuriera Codziennego”.
Pisana była na bieżąco, niekiedy z długimi przerwami. Jej wydanie książkowe znalazło się w rękach czytelników w roku 1890. Powieść ta należy do największych osiągnięć naszej literatury. Prus przedstawił w niej postaci w sposób niezwykle przekonujący, chętnie oddając im głos w dialogach i monologach wewnętrznych. Podjętej problematyce, przez liczne odwołania do podstawowych prawd psychologicznych, nadał pisarz wymiar uniwersalny. W żadnej dotąd polskiej powieści nie pomieściło się tak wiele różnorodnych wątków. Lalka obok losów głównego bohatera, Stanisława Wokulskiego, przedstawia w sposób panoramiczny społeczeństwo polskie końca lat 70. XIX w. Pisarz dowiódł, że znajduje się ono w stanie rozkładu, gdyż nie potrafi przyjąć zarówno ideologii romantycznej, jak i realizować programu pozytywizmu.
Akcja powieści rozpoczyna się na początku roku 1878, a kończy się w październiku roku 1879 i rozgrywa się w Warszawie (poszczególne epizody mają miejsce także w Paryżu, Zasławiu i Skierniewicach).
Miasto to staje się nie tylko świadkiem powieściowego „dziś”, ale także prawdziwym bohaterem Lalki. Dzięki licznym nawiązaniom do autentycznych wydarzeń, a także opisom rzeczywistych miejsc, utwór ten mógłby stanowić kronikę obecnej stolicy Polski tamtych lat, a nawet służyć jako przewodnik po Warszawie. Miłośnicy dzieła Prusa zlokalizowali sklep Wokulskiego przy ul. Krakowskie Przedmieście 7-9. Na murze tej kamienicy została umieszczona tablica upamiętniająca głównego bohatera powieści (postać fikcyjną). Pamiętnik starego subiekta dzięki retrospekcji poszerza dzieło Prusa o głęboką, niemalże półwieczną perspektywę historyczną. Ignacy Rzecki z sentymentem wspomina w swych zapiskach przypadające na lata 30. XIX w. dzieciństwo, które za sprawą jego ojca wypełnione było atmosferą bonapartyzmu, a także powraca myślami do czasów, kiedy brał udział w Wiośnie Ludów (1848) oraz w powstaniu styczniowym (1863).