Tragedie antyczne skonstruowane były według ściśle określonych reguł. Arystoteles szczegółowo opisuje w Poetyce, dziele z IV w. p.n.e., w którym przedstawia zasady obowiązujące w poszczególnych gatunkach literackich. Ośrodek akcji tragedii stanowi konflikt tragiczny, wynikający ze zderzenia dwóch przeciwstawnych, ale równoważnych racji. Bohater takiego utworu zawsze skazany jest na klęskę i nieuchronnie zmierza do katastrofy.
Antyczną tragedią rządziła zasada trzech jedności:
– jedności czasu – dążono do zrównania czasu akcji z czasem spektaklu. Przedstawione wydarzenia musiały zamykać się w ciągu jednego dnia i nie mogły trwać dłużej niż od wschodu do zachodu słońca;
– jedności akcji – prezentowano jeden wątek akcji, bez wprowadzania epizodów czy wątków pobocznych. Ukazywane wypadki rozwijały się w logicznym ciągu, w którym każde ogniwo odgrywało ściśle określoną rolę;
– jedności miejsca – całość zdarzeń odbywała się w jednym, ograniczonym miejscu (np. na placu przed pałacem), a wszystko, co działo się poza tą przestrzenią, było relacjonowane przez inne osoby (np. przez posłańca lub strażnika).
Poza zasadą trzech jedności trzeba pamiętać o decorum, czyli zasadzie stosowności, zharmonizowania wszystkich elementów dzieła. Zgodnie z nią np. styl tragedii musiał odpowiadać jej tematyce. Tragedia była gatunkiem wysokim, więc występował w niej styl podniosły. Z tego samego powodu bohaterowie tragedii pochodzili z najwyższych sfer, rodzin królewskich. Nie pokazywano też scen krwawych – o nich informowali świadkowie.
Arystoteles wprowadził pojęcie katharsis (z gr. ‘oczyszczenie’). Katharsis stanowiło główną funkcję tragedii. Widz oglądający wydarzenia rozgrywające się na scenie miał doznać swoistego oczyszczenia poprzez przeżycie uczucia litości (podczas patrzenia na cierpienie niewinnej postaci) i trwogi (uświadamiając sobie podobieństwo między cierpiącym a sobą).
Tragedia antyczna składała się z następujących elementów:
– prologos – dialog pomiędzy dwoma bohaterami lub monolog liryczny zapowiadający wydarzenia sztuki, jego celem jest wprowadzenie w tematykę akcji,
– parodos – pierwsza pieśń chóru stanowiąca kontynuację wprowadzenia w akcję,
– epeisodia – sceny z udziałem postaci, w których rozwija się akcja; epeisodia przeplatane są stasimonami (pieśniami chóru) i stanowią odpowiedniki dzisiejszych aktów,
– stasimony – pieśni chóru stanowiące komentarz do przebiegu wydarzeń,
– exodos – zakończenie, ostatnia pieśń schodzącego chóru będąca podsumowaniem ukazanej akcji.
Kompozycja tragedii antycznej wykorzystuje typowe elementy dla budowy dramatu:
– ekspozycja – wprowadzenie do przedstawionych wydarzeń, które poprzedza właściwą akcję,
– węzeł dramatyczny – zawiązanie problemu stanowiącego oś akcji,
– perypetia – działania bohaterów zmierzające do rozwiązania problemu,
– punkt kulminacyjny – przełomowy moment akcji, w którym napięcie – wynikające najczęściej z przeciwstawnych dążeń postaci – osiąga swoje apogeum,
– rozwiązanie akcji – katastrofa, dramatyczne zakończenie losów bohaterów.