Stanisław Barańczak jest jednym z głównych przedstawicieli tzw. Nowej Fali (obok R. Krynickiego, A. Zagajewskiego, J. Kornhausera, E. Lipskiej, R. Wojaczka, K. Karaska, J. Andermana).
Nowa Fala – ruch w twórczości młodego pokolenia pisarzy polskich w latach siedemdziesiątych XX. w., wyrosły ze sprzeciwu wobec nijakości literatury oficjalnej, socparnasizmu, prymitywizmu kultury masowej, panowania nowomowy w języku publicznym i propagandowego kłamstwa; znalazł swoje odbicie głównie w poezji, krytyce literackiej i publicystyce, stosunkowo niewielkie w prozie narracyjnej. [cyt. za: Podręczny słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, wyd. OPEN, Warszawa 1998, s. 191]
Narodziny tej formacji literackiej zostały poprzedzone bardzo ważnymi wydarzeniami politycznymi. Chodzi przede wszystkim o zdjęcie z desek teatru Dziadów w reżyserii Dejmka oraz o demonstracje studentów, zakończone krwawymi starciami z ZOMO. Lata 1968-1970 to także okres przymusowej emigracji Żydów, emigracji znacznej liczby wybitnych twórców polskich, masowe wystąpienie z partii pisarzy, ludzi kultury, sztuki i nauki. Właśnie w czasach destabilizacji politycznej do głosu doszło młode pokolenie, zwane później pokoleniem „60” lub pokoleniem „70”. Dla nowych twórców symboliczne stały się daty Marzec ‘68 oraz Grudzień ‘70 – okazały się one początkiem nowej epoki i koniecznością pożegnania się z „domem spokojnej młodości”.
Twórcy Nowej Fali byli ludźmi urodzonymi albo tuż po okupacji, albo pod koniec okupacji. Sprawiło to, że byli oni pokoleniem, które nie zostało obarczone wojennym doświadczeniem. Z pewnością jednak przyszło im żyć w cieniu tejże, znanej z opowieści starszych. Nowofalowcy pragnęli stworzyć literaturę świeżą, oderwaną od konwencji i sztywnego języka poprzednich ugrupowań: To, co zastali w literaturze, wydało im się skostniałe, oderwane od rzeczywistości, od problemów społeczeństwa i jednostki, hermetyczne, skupione na sobie, estetyzujące. Zaproponowano zatem powrót do językowego eksperymentu, do społecznego konkretu, do wypowiadania prawdy o stanie świadomości. [cyt. za: M. Hanczakowski, M. Kuziak i inni, Epoki literackie. Od antyku do współczesności, wyd. Park, Bielsko-Biała 2003, s. 406]
Nowofalowcy pragnęli więc, aby poezja stała się wyrazem światopoglądowej aktywności. Twórczość poetycka miała być przede wszystkim zaangażowana moralnie. Poeci mieli przyjąć postawę krytyczną wobec zastanego świata. Przy takim założeniu nie dziwi, że głównymi hasłami prądu literackiego stały się: codzienność, aktualność, biograficzność. Zamiast poetyzacji rzeczywistości twórcy postulowali tworzenie poezji rzeczywistości. Chcieli, aby wiersze były w ścisłym związku z doświadczeniami pokolenia. Za zadanie postawiono sobie demaskację fałszywych przekazów o świecie w języku oficjalnym (propaganda, nowomowa) oraz w języku kultury masowej (prasa, biurokracja, urzędy). Sprzeciwiając się wszelkim uogólnieniom i abstrakcji, zwracano się ku przeciętności i konkretowi. Rzeczywistość miała by ukazywana prawdziwe, miała być nieupiększona. Można wykazać w twórczości nowofalowców wyraźne tendencje turpistyczne. Jednakże obok estetycznego turpizmu odnaleźć można także heroiczne postawy niezależnych jednostek (np. w Nie Barańczaka).
Stanisław Barańczak w swej twórczości realizował postulaty Nowej Fali. Należy jednak zauważyć, że u poszczególnych twórców należących do tegoż pokolenia rysują się wyraźne różnice programowe. Nowa Fala nie była grupą jednolitą stylistycznie i tematycznie. Barańczak program artystyczno-ideowy wyłożył w esejach Nieufni i zadufani oraz Ironia i harmonia.
Cechy poezji Barańczaka:
* językowe eksperymenty, zabawy lingwistyczne, występowanie neologizmów artystycznych;
* poezja lingwistyczna: wg. J. Sławińskiego: „dla „poetów-lingwistów” język nie jest narzędziem, za pomocą którego pragnęliby opracowywać jakąś inną rzeczywistość. Jest właśnie rzeczywistością, zasadniczym stanem skupienia świata, który poezja bada, podejrzewa, demaskuje czy uwzniośla”;
* tworzenie metajęzykowych utworów, których głównym budulcem są zwroty frazeologiczne;
* wg Boleckiego główną figurą wykorzystywaną przez poetę jest zasada amplifikacji.
* synekdocha jako sposób organizacji percepcji świata;
* dramatyzowanie wypowiedzi lirycznej;
* demaskowanie mechanizmów propagandy językowej i słownej manipulacji w życiu publicznym;
* parodiowanie stylistyki prasy, radia, biurokracji;
* zaangażowanie w bieżące sprawy polityczne;
* wnikliwa obserwacja rzeczywistości;
* heroizm: nie tylko demaskowanie fałszu, ale także bunt przeciwko zakłamaniu świata; poezja staje się orężem walki;
*nawiązania do epoki baroku: wśród wierszy z tomu Dziennik poranny można odnaleźć utwory przypominające twórczość Morsztyna, ze względu na oparcie się na swoistym koncepcie; ponadto posługiwanie się retoryką paradoksu, liczne oksymorony oraz antynomie, zainteresowanie tematyką metafizyczną, występowanie metafor, peryfraz, antytez;
*koncept jest dla Barańczaka sposobem scalenia wszystkich poziomów wiersza; niejednokrotnie poeta skupia się na metaforze zbudowanej na dalekich skojarzeniach
* fascynacja poezją Sępa- Szarzyńskiego;
* obok metafor przypominających stylistykę barokową, poeta używa tzw. metafor językowych (zabieg typowy dla poezji ligwistycznej);
* autobiografizm, zainteresowanie przeżyciami jednostki (tomy Ja wiem, że to niesłuszne, Sztuczne oddychanie, Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu);
* opisywanie ponurego życia czasu PRL-u;
* poczucie bezsilności;
* poczucie osamotnienia i niezrozumienia (wiersze z czasów emigracji);
* rozważania na tematy transcendentne, szukanie Absolutu, „religijność inteligenta”;
*inspiracja muzyką (wiersze Hi-Fi, Kontrapunkt, Podróż zimowa)