Stanisław Barańczak

Utwór Stanisława Barańczaka “Jeżeli porcelana to wyłącznie taka” pierwszy raz wydany został w 1980 roku i był częścią tomu poezji „Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu”. Barańczak przez wiele lat zmagał się z cenzurą władz PRL-u, co poskutkowało między innymi jego wyjazdem z kraju oraz miało wpływ na jego utwory.

Utwór „Pan tu nie stał” pochodzi z tomu Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu z roku 1980. Wiersz Stanisława Barańczaka opisuje typową z pozoru sytuację w PRL-u: stanie w długich kolejkach po towary, często pierwszej potrzeby. W utworze można wyróżnić dwóch bohaterów: osobę mówiącą w wierszu, oburzonego obywatela oraz outsidera, do którego kierowane są zarzuty. Wiersz przypomina rozmowę i jest kompozycyjnie oparty na wykorzystaniu frazeologizmów ze słowem stać. Można wyróżnić dwa plany utworu: dosłowny i przenośny.

Utwór „Garden party” pochodzi z tomu Atlantyda i inne wiersze z roku 1986. Wiersz został poprzedzony mottem zaczerpniętym z utworu Cypriana Kamila Norwida Ostatni despotyzm. Motto sugeruje, że ludzie w odbiorze rzeczywistości kierują się przede wszystkim stereotypami, oddalając się tym samym od prawdy i ulegając mechanizmom manipulacji oraz propagandy.

Wiersz „Spójrzmy prawdzie w oczy” pochodzi z tomu Jednym tchem z roku 1970. Utwór Barańczaka nie jest podzielony na strofy, nie ma rymów. Zasadniczym konceptem tego utworu jest skomplikowany proces rozbijania sztywnych frazeologizmów językowych. Poprzez ten zabieg autor chce zmusić czytelnika do uwagi, do porzucenia skostniałych torów myślowych – a tym samym do porzucenia stereotypów, kłamstwa.

Wiersz „Widokówka z tego świata” pochodzi z tomu Widokówka z tego świata i inne rymy z lat 1986-1988. Utwór Barańczaka składa się z trzech trzynastowersowych strof – w każdej z nich podmiot liryczny przedstawia refleksje na inny temat, całość jednak jest spójna kompozycyjnie. Ze względu na kreację podmiotu lirycznego, wiersz zalicza się do liryki bezpośredniej. Niektórzy badacze wskazują na elementy autobiograficzne w utworze, dostrzegając w osobie mówiącej w wierszu samego poetę. Przy takim założeniu wiersz zbliża się w swej formie do lirycznego wyznania. W trakcie pisania utworu Barańczak przebywał w Nowym Jorku, gdzie udał się ze względu na represje polityczne. Literaturoznawcy zwracają uwagę, że omawiany wiersz może być wyrazem osamotnienia i zagubienia autora w nowym świecie – nowej kulturze.