Stanisław Barańczak (ur. 13 IX 1946 w Poznaniu, zmarły 26 XII 2014 w Newtonville, Stany Zjednoczone) – poeta, krytyk i teoretyk literatury, tłumacz. Był jednym z głównych przedstawicieli Nowej Fali. Studiował polonistykę na Uniwersytecie Adama Mickiewicza (Poznań), po jej ukończeniu rozpoczął pracę naukową (1969). W latach 1964–69 pracował jako kierownik literacki Teatru Ósmego Dnia. W pierwszej połowie lat 70. współpracował z redakcją i środowiskiem pisma krakowskiego „Student”. Był zaangażowany politycznie, w 1975 roku wystąpił jako sygnatariusz tzw. Memoriału 59 – protestu przeciw planowanym zmianom w Konstytucji PRL. Współzakładał KOR. Współpracował ponadto z prasą drugiego obiegu wydawniczego, m.in. z „Zapisem” (do 1981 roku jako członek redakcji) i „Krytyką”. Poza tym publikował w czasopismach oficjalnych pod pseudonimami Barbara Stawiczak, Sabina Trwałczańska, Feliks Trzymałko, Szczęsny Dzierżankiewicz.
W 1981 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, kierował katedrą języka i literatury polskiej na Uniwersytecie Harvarda w Cambridge (1984–1998 profesor). W 1983 roku wstąpił w szeregi zespołu literackiego „Zeszytów Literackich”. W latach 1987–1990 pracował jako redaktor naczelny kwartalnika „The Polish Review” (Nowy Jork).
W swojej poezji potrafi połączyć językową wirtuozerię z działalnością społeczno-patriotyczną, refleksją egzystencjalną, ocierając się o nastawienie metafizyczne. Jest wybitnym znawcą twórczości Mirona Białoszewskiego (Język poetycki Mirona Białoszewskiego 1974) oraz Zbigniewa Herberta (Uciekinier z Utopii, Londyn 1984). Barańczaka określić można jako błyskotliwego krytyka literackiego, autora recenzji, esejów i szkiców będących dokumentem przemian literatury polskiej, w szczególności zaś lat 60.–80., traktujących również o roli i zadaniach literatury (Nieufni i zadufani 1971, Ironia i harmonia 1973, Etyka i poetyka, Paryż 1979, Książki najgorsze 1981, Czytelnik ubezwłasnowolniony, Paryż 1983, Przed i po, Londyn 1988, Tablica z Macondo, Londyn 1990, Poezja i duch uogólnienia 1996).
Barańczak niewątpliwie dysponuje niezwykłym poczuciem humoru oraz nieprzeciętną wynalazczością językową. Pomaga mu to być znakomitym i cenionym autorem i tłumaczem limeryków oraz innych form satyryczno–humorystycznych (m.in.: zbiory Zwierzęca zajadłość 1991, Biografioły 1991, Zupełne zezwierzęcenie 1993, Pegaz zdębiał 1995, antologia Fioletowa krowa, 333 najsławniejsze okazy angielskiej i amerykańskiej poezji niepoważnej od Williama Shakespeare’a po Johna Lennona 1993) Zajmował się także rozprawami na temat teorii i praktyki przekładu (Ocalone w tłumaczeniu 1992). Barańczak jest wybitnym, a zarazem chyba najbardziej pracowitym polskim tłumaczem współczesnym, autorem przekładów z języka rosyjskiego (poezje O. Mandelsztama, J. Brodskiego), szczególnie jednak z języka angielskiego (seria dzieł W. Szekspira, wiersze W. H. Audena, E. E. Cummingsa, E. Dickinson, J. Donne’a. R. Frosta, J. Merrilla, G. Herberta, Th. Hardy’ego) – dał się poznać jako autor licznych antologii. Ponadto Barańczak zajmuje się tłumaczeniem literatury polskiej (m.in. Jana Kochanowskiego, J. A. Morsztyna, C.K. Norwida, W. Szymborskiej) na język angielski, określić go można niewątpliwie popularyzatorem rodzimej literatury w krajach anglojęzycznych.
W 1972 roku przyznano twórcy nagrodę Fundacji im. Kościelskich w Genewie. Ponadto jest dwukrotnym laureatem nagrody polskiego Pen Clubu (1989, 1996). W 1999 roku zdobył nagrodę Nike.
Eseje i tomy poetyckie:
Korekta twarzy (1968)
Jednym tchem (1970)
Nieufni i zadufani. Romantyzm i klasycyzm w młodej poezji lat sześćdziesiątych (1971)
Dziennik poranny. Wiersze 1967-1971 (1972)
Ironia i harmonia. Szkice o najnowszej literaturze polskiej (1973)
Język poetycki Mirona Białoszewskiego (1974)
Ja wiem, że to niesłuszne. Wiersze z lat 1975-1976 (1977)
Sztuczne oddychanie (1978)
Etyka i poetyka. Szkice (1979)
Knebel i słowo. O literaturze krajowej w latach siedemdziesiątych (1980)
Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu (1980)
Wiersze prawie zebrane (1981)
Książki najgorsze (1981)
Dziennik poranny. Poezje 1967-1981 (1981)
Bo tylko ten świat bólu… (1981)
Czytelnik ubezwłasnowolniony. Perswazje w masowej kulturze literackiej PRL (1983)
Uciekinier z Utopii. O poezji Zbigniewa Herberta (1984)
Atlantyda i inne wiersze z lat 1981-1985 (1986)
Przed i po. Szkice o poezji krajowej przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych (1988)
Widokówka z tego świata i inne rymy z lat 1986-1988 (1988)
Tablica z Macondo, albo osiemnaście prób wytłumaczenia sobie i innym po co i dlaczego się pisze (1990)
Biografioły (1991)
159 wierszy. 1968-1988 (1991)
Podróż zimowa (1994)
Pegaz zdębiał (1995)
Poezja i duch Uogólnienia. Wybór esejów 1970-1995 (1996)
Geografioły (1998)
Chirurgiczna precyzja (1998)