W zachowaniu Gustawa zwraca uwagę bogata ekspresja, poprzez którą wyraża miłość do Maryli. Świadczą o niej formalne wyznaczniki tekstu, jak wykrzyknienia, wielokropki, pauzy, a nade wszystko wiadomości zawarte w didaskaliach.
Dziady część IV odwołują się do ludowego poczucia moralności, zgodnie z którym dobro jest wynagradzane, a zło karane. Gustaw popełnił samobójstwo, czyli zgrzeszył śmiertelnie. Teraz musi co roku wracać na ziemię jako duch-powrotnik i odbywać pokutę – doświadczać ogromnego cierpienia, pod wpływem którego zabił samego siebie.
Gustaw w dużej mierze przypomina Wertera, głównego bohatera powieści epistolarnej Goethego. Werter stał się symbolem pewnej postawy życiowej. Postać literacka reprezentująca jego cechy to bohater werterowski. Gustaw jest najbardziej znanym i jedynym bohaterem werterowskim w polskiej literaturze.
Przedstawiony w IV części Dziadów greckokatolicki ksiądz jest wdowcem samotnie wychowującym dzieci (duchownych greckokatolickich nie obowiązuje celibat). To człowiek doświadczony przez los: zmarło mu wielu bliskich – ojciec, matka, a nade wszystko żona i dwoje dzieci.
Gustaw to znakomity przykład romantycznego kochanka, który realizuje ideał romantycznej miłości, o czym świadczy jego wielkie uczucie od pierwszego wejrzenia, idealizacja obiektu westchnień, poczucie bezsensu życia po utracie ukochanej, samotność, niechęć do zdroworozsądkowej postawy wobec życia i stosunków społecznych, wiara w możliwość połączenia się z wybranką w życiu wiecznym, wreszcie obłęd i samobójstwo. Bohater ten stał się wzorem romantycznego kochanka.
IV część Dziadów jest studium romantycznej miłości, stanowi pełną i sugestywną wizję tego szalonego uczucia. Niemal cały utwór tworzą wypowiedzi Pustelnika-Gustawa przedstawiające wnikliwą analizę jego nieszczęśliwego uczucia.
Rzecz dzieje się w domu greckokatolickiego Księdza po wieczornym posiłku w Zaduszki. Na stole płoną dwie świece, lampa oświeca obraz Marii Panny. Duchowny wraz z dziećmi przystępuje do modlitwy za dusze zmarłych.
Ze względu na to, że część IV Dziadów wypełniają głównie wypowiedzi Pustelnika-Gustawa, niniejszy plan wydarzeń został opracowany z perspektywy tego bohatera.
Mickiewicz w części IV Dziadów umiejętnie przetworzył własne przeżycia, konstruując z nich fabułę utworu. W obiekcie westchnień Gustawa można dostrzec młodzieńczą miłość Mickiewicza, Marylę Wereszczakówną, która pod wpływem rodziny oddała rękę bogatemu hrabiemu Wawrzyńcowi Puttkamerowi, odrzucając jednocześnie biednego poetę.
Bohaterowie dramatu to: Pustelnik-Gustaw, greckokatolicki Ksiądz (dawny nauczyciel Gustawa), jego dzieci oraz Głos z kantorka.