Julian Tuwim był słynnym polskim poetą związanym z literacką grupą Skamander, znanym także z ponadczasowej poezji dziecięcej. W jego twórczości wyróżnić można kilka etapów. Omawiany wiersz, Ranyjulek, należy do fazy początkowej, kiedy to podniosła, poważna tematyka została zastąpiona codziennością – widoczne było to zarówno w treści, jak i w języku. Utwór opisuje życie włóczęgi, jednak zamiast na trudach, skupia się na pozytywach.
Ranyjulek – analiza i środki stylistyczne
Utwór ma formę regularną i zrównoważoną. Składają się na niego trzy zwrotki, liczące sobie po cztery wersy. Aby zachować określony rytm oraz tempo, zastosowano rymy żeńskie w układzie przeplatanym.
Liryka w omawianym wierszu ma charakter bezpośredni, osoba mówiąca wyraża się wprost, ujawniając czytelnikom swoją obecność. Pojawiają się czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej, powtarzające się (powinienem). Podmiot liryczny może być utożsamiany z samym Tuwimem, który jako artysta był zafascynowany swobodnym życiem ulicznych miast. Aby jak najlepiej odzwierciedlić potoczną mowę, którą usłyszeć można na co dzień, poeta wykorzystał liczne kolokwializmy oraz słownictwo uważane ówcześnie za wulgarne (psiakrew i psiamać, dryndziarz, chlać, podchmielony, andrus, pohukiwać). Już sam tytuł utworu, Ranyjulek, jest wyrażeniem potocznym, popularnym w okresie powstawania wiersza. Potoczna leksyka buduje dynamikę, atmosferę zatłoczonych, hałaśliwych miejskich ulic.
W utworze występują stosunkowo liczne środki stylistyczne, które dodatkowo wpływają na nastrój i obrazują świat przedstawiony oraz sytuację liryczną. Pojawiają się plastyczne, oddziałujące na wyobraźnię epitety (kapelusz dziurawy, liliowe kwiaty, ja podchmielony) oraz porównania (swobodny, bezpański jak pies). Tuwim zastosował także nadające tempo wyliczenia (gwizdać, kląć, pohukiwać). Stan emocjonalny poety oddają wykrzyknienia (gwiazdy łykać i na nogach się chwiać! psiakrew i psiamać!). Choć język i treść dzieła przeznaczone są dla każdego czytelnika, nie tylko dla wykształconych odbiorców, to jednak autor nie zrezygnował z bardziej wyszukanych środków stylistycznych, takich jak metafory (sińce łapać na słupach, włóczyć po ulicach z wiatrami).
Ranyjulek – interpretacja wiersza
Utwór opowiada o życiu włóczęgi, który bezsensownie tuła się po ulicach i jest odrzucany przez społeczeństwo. Wiersz ma charakter przewrotny – taki los dla większości czytelników jest godzien pożałowania i współczucia, a w najgorszym przypadku pogardy, natomiast dla podmiotu lirycznego jest to wzór idealnej egzystencji, spełnienie najskrytszych marzeń. Opisuje codzienne czynności tułacza, ordynarne pijaństwo, bezcelowe snucie się po mieście, zrywanie miejskich kwiatów z klombów czy wielogodzinne wpatrywanie się w gwiazdy. Choć mieszkańcy pogardzają bohaterem i uważają go za szkodnika, bądź też go żałują, to jednak osoba mówiąca zazdrości mu. Jego życie wydaje się być proste, bezpretensjonalne i pozbawione zmartwień oraz dalekosiężnych planów, może on bez umiaru spożywać alkohol, wyrażać się wulgarnym językiem, nie czekają na niego żadne obowiązki, nikt nie wymaga od niego eleganckiego wyglądu, manier i kultury.
Godne naśladowania jest także odrzucenie dóbr materialnych, bezmyślnego dążenia za bogactwem i luksusami oraz sławą i przychylnością towarzystwa. Osoba mówiąca za wzór uważa nie tylko włóczęgę, ale też innych ludzi żyjących na ulicy i spędzających razem czas – złodziejaszków, andrusów czy dryndziarzy. Podmiot liryczny odczuwa głęboki żal i rozczarowanie, że nie dane jest mu żyć takim życiem. Nie ma w sobie tyle odwagi, aby porzucić obowiązki i rutynową codzienność. Choć jego otoczenie drażni go i pozbawia radości, to jednak nie potrafi go opuścić i pójść za głosem serca, jest zbyt uwikłany w społeczne konwenanse.
W sztuce dwudziestolecia międzywojennego nasilił się nurt odrzucenia patosu i poruszania w poezji tematów codziennych. Pożądana była także kolokwialna, potoczna forma dzieła, w skrajnych przypadkach nawet wulgarna. Artysta, aby móc pisać dla swoich czytelników i skutecznie do ich dotrzeć, powinien dogłębnie poznać ich życie, wyjść na ulicę i wraz z szarymi ludźmi spędzać dnie. Twórczość powinna być jak najprostsza i jak najbardziej zrozumiała, aby przekaz został odebrany przez szerokie grono odbiorców. Poeta, choć bez wątpienia jest osobą wyjątkową i genialną, nie może być zarozumiały i nie powinien izolować się od reszty społeczeństwa, oczekiwać na sławę i poklask. Choć posiada unikatowy dar, nie może patrzeć na innych z góry, musi też dać się ponieść szaleństwu i swobodzie.
Podsumowanie
W utworze Ranyjulek poeta zaprezentował uliczne życie włóczęgi, które staje się synonimem wolności i beztroski – wartości te cenione są wyżej niż bogactwo i dobra materialne. Nieskrępowanie, swoboda i tendencje anarchistyczne były pochwalane przez twórców należących do grupy literackiej Skamander. Znajduje to odzwierciedlenie w treści wiersza, ale także w kolokwialnym, potocznym języku – można uznać go za programowy postulat Skamandrytów.