„Śmierć pułkownika” to utwór o tematyce patriotycznej autorstwa polskiego wieszcza narodowego, Adama Mickiewicza. W wierszu przedstawiona jest śmierć bohaterki powstania listopadowego, Emilii Plater. Utwór powstał w roku 1832.
Śmierć pułkownika – analiza i środki stylistyczne
„Śmierć pułkownika” to poemat opisowy złożony z pięciu zwrotek. Pierwsze trzy zwrotki mają osiem wersów, czwarta zwrotka ma ich siedem, a ostatnia pięć. Wiersz został napisany dziesięciozgłoskowcem. Zawarte zostały rymy o układzie krzyżowym (przeplatanym). Układ rymów zostaje miejscami zaburzony, ponieważ niektóre wersy rymują się w sposób okalający bądź sąsiadujący.
Ze względu na narracyjny charakter opisu zdarzeń, utwór można zaklasyfikować jako lirykę z elementami epiki. Podmiot liryczny utworu pozostaje ukryty, a więc wiersz należy do liryki pośredniej sytuacyjnej. Opisuje on śmierć Emilii Plater i towarzyszące jej wydarzenia. Pod względem tematyki utwór należy do liryki patriotycznej. Wynika to z faktu, że wiersz dotyczy postaci Emilii Plater, bohaterki zrywu narodowego z lat 1830-1831. Utwór powstał niedługo po jego klęsce.
Utwór został napisany prostym, łatwym do zrozumienia językiem. Podmiot liryczny zdaje bowiem relację ze zdarzeń towarzyszących śmierci słynnej hrabianki. Ton utworu jest podniosły, oddaje powagę wydarzeń i sławi zasłużoną kobietę. Pojawiają się epitety takie jak: „głuchej puszczy”, „rota zielona”, „tłumy wieśniacze”, „wielkiej mocy i sławy”, „lud prosty”, „mundur strzelecki”, „stary żołnierz”, „rannym świtem”, „pastuszym tapczanie”. Nie są one wyszukane – nie służą celom ozdobnym a opisowym. Poeta zastosował przerzutnię, czyli przeniesienie części zdania do kolejnego wersu. W efekcie przykładowo pierwsze zdanie w wierszu rozciąga się na cztery wersy. Wzniosły nastrój potęgowany jest przez inwersję, czyli syk przestawny. Obecna jest anafora, czyli powtórzenie na początku wersów („kazał”). Pojawia się także wyliczenie („swój mundur strzelecki, / Swój kordelas i pas i ładunki”) oraz porównanie („on chce, jak Czarniecki, / Umierając, swe żegnać rynsztunki”). Zastosowano pytanie retoryczne – „Jakie piękne dziewicze ma lica? Jaką pierś?”. Koniec utworu jest bardziej dobity dzięki wykrzyknieniu – „Wódz Powstańców — Emilija Plater!”. W związku z tematyką utworu poeta wykorzystał słownictwo związane z wojskiem („rota strzelców”, „pułkownik”, „kordelas”).
Śmierć pułkownika – interpretacja
Romantyczny poeta, Adam Mickiewicz, wykorzystał w swoim wierszu rzeczywiste wydarzenia. Nawiązał do śmierci bohaterki powstania listopadowego, Emilii Plater. Urodziła się ona w roku 1806 w Wilnie w arystokratycznej rodzinie. Od najmłodszych lat inspirowała ją Joanna d’Arc, czyli Francuzka, która podczas wojny stuletniej z poświęceniem walczyła za swoją ojczyznę. Gdy tylko wybuchło powstanie listopadowe, młoda Emilia podążyła śladami swojego autorytetu i podjęła walkę. Była jedną z pierwszych osób, które inicjowały rozszerzenie powstania na Litwę. Kapitanka Wojska Polskiego zmarła na wsi z wycieńczenia spowodowanego czynnym zaangażowaniem w powstanie, tak jak zostało to przedstawione w utworze Mickiewicza. Miało to miejsce w grudniu 1931. Jednak w rzeczywistości bohaterka odeszła w dworze Ignacego Abłamowicza w Justianowie.