Bolesław Leśmian to pisarz i poeta, którego twórczość charakteryzuje się wyjątkowo poetyckim językiem. Wiele dzieł Leśmiana inspirowanych było naturą i metafizyką. Spod pióra poety wyszło wiele utworów o tematyce miłosnej i erotycznej. Przykładem miłosnej twórczości Leśmiana jest wiersz „Ty pierwej mgły dosięgasz…”, który ukazał się w zbiorze „Łąki” w 1920 roku.
Ty pierwej mgły dosięgasz… – analiza utworu i środki stylistyczne
Wiersz Bolesława Leśmiana, pod tytułem „Ty pierwej mgły dosięgasz…” jest przykładem wiersza stroficznego, gdzie tekst utworu uporządkowany jest w formie czterech, czterowersowych zwrotek. Warstwa intonacyjna oraz rytm wiersza jest kreowany przede wszystkim przez obecne tu rymy oraz przerzutnie. W pierwszej oraz czwartej zwrotce obecne są rymy krzyżowe (układ ABAB), np. Ślady – blady, krocie – pieszczocie. W drugiej oraz trzeciej zwrotce występują rymy okalające (układ ABBA), np. Dość ci – kości, znojem – wyrojem. Przykładem przerzutni w tekście jest: „Ty pierwej mgły dosięgasz, ja za tobą w ślady / Zdążam…”, czy „A potem wzieram w oczy, by zgadnąć, czy dość ci / Omdlenia…”. Dzięki rymom i przerzutniom, każdy wers utworu zawiera równo trzynaście sylab, co nadaje mu melodyczności. Zatem utwór Leśmiana jest 13-zgłoskowcem.
Sytuacja liryczna w „ Ty pierwej mgły dosięgasz…” jest wykreowana za pomocą niezwykle plastycznych i poetyckich epitetów: „pierwej mgły”, „twoją bladość”, „wzruszeń zaniedbanych”, porównań: „omdlenia, co się nogom udziela jak szczęście”, „A one wypukleją na dłoni przegłubie, niby pestki owoców” oraz metafor: „tropiąc twoją bladość, sam się staję blady”, „tuląc je w warg mych rozrzewioną ciszę”. Bolesław Leśmian, w wierszu tym, umieścił także apostrofę do ukochanej: „Ty pierwej mgły dosięgasz” oraz neologizm „zróżowionych”.
Utwór Leśmiana jest przykładem liryki bezpośredniej. Podmiot liryczny ujawnia w wierszu swoją osobę, co widać po zastosowanych zwrotach: „ja za tobą w ślady”, „sam się staję”, „sam ginę”.
Ty pierwej mgły dosięgasz… – interpretacja utworu
Utwór Bolesława Leśmiana jest sprawozdaniem z intymnego spotkania kobiety i mężczyzny, odbywającego się na łonie natury. Wiersz jest utrzymany w klimacie onirycznym i tajemniczym. Podczas odbioru dzieła, czytelnik nie jest w stanie stuprocentowo stwierdzić, czy opisane wydarzenia, są jawą czy snem. Relacja pomiędzy zakochanymi, nakreślona przez podmiot liryczny w utworze, jest dość specyficzna.
Osoba mówiąca w wierszu, przedstawia sytuację intymną z kochanką, posługując się określeniami kojarzącymi się z polowaniem, np. ”za tobą w ślady”, „tropiąc”, „zdybawszy”. Wygląda na to, że mężczyzna w tym duecie jest myśliwym, zaś kobieta – zwierzyną. Kobieta jako pierwsza „dosięga mgły”, natomiast mężczyzna robi to zaraz po niej, co sugeruje pościg za ukochaną. W tym jednym momencie w utworze kobieta wydaje się dominować nad podmiotem lirycznym. Kolejny obraz przedstawiany przez „ja” liryczne jest już po „schwytaniu” ofiary. Mężczyzna bierze kobietę w ramiona, jej dłonie składa w pięści i obdarza gorącymi pocałunkami. Kobietę tym razem definiują słowa „omdlenia”, „nieśmiałym”, które prezentują ją jako istotę delikatną, nieśmiałą w swych czynach, nad którą stoi silny mężczyzna. Bez wątpienia relacja pary jest pełna miłości i namiętności, bowiem podmiot liryczny nie szczędzi ukochanej pieszczot, pocałunków i uścisków. Obrazy przedstawiane w „Ty pierwej mgły dosięgasz..” ociekają erotyzmem i pożądaniem. Czytelnik ma przed sobą relację z bardzo intymnej, prywatnej sytuacji, która może być w odbiorze dla niego nawet krępująca.
Finalnie kobieta pod wpływem działań mężczyzny „dziecinnieje w uścisku” i „maleje w pieszczocie”. Podmiot liryczny nadaje jej cechy typowe dla dziecka. Staje się ona bezbronna i całkowicie zależna od mężczyzny. Mężczyzna zaś pragnie dać jej ciepło i bezpieczeństwo, co świadczy o tym, że poza seksualnym pragnieniem, żywi do niej nieco głębsze uczucia. Relacja kobiety i mężczyzny przedstawiona w „Ty pierwej mgły dosięgasz…” wydaje się być zgodną z naturą. W świecie fauny to osobniki żeńskie są słabsze i wymagają ochrony samców. Samica ma za zadanie rodzić i wychowywać potomstwo, zaś samiec zapewnić pożywienie i bezpieczeństwo. Dokładnie tak jak ma to miejsce w przyrodzie, kobieta w utworze Leśmiana jest delikatna, nieśmiała, wrażliwa, zaś mężczyzna dominujący, silny i dający bezpieczeństwo.
Ważną rolę w wierszu Bolesława Leśmiana odgrywa natura. Stanowi ona tło wydarzeń opisywanych przez podmiot liryczny, a także jest bezpośrednim świadkiem miłosnych uniesień zakochanych. W wierszu pojawiają się takie zwroty jak „mgły dosięgasz”, „zaprzepaścić lesie”, „twe dłonie, jak w pąki”, „niby pestki owoców”, „garną się wyrojem”. Przyroda dodatkowo bierze udział w tworzeniu klimatu w wierszu. Mgła kojarzy się z niepewnością, tajemnicą, zagubieniem. Kochankowie i przyroda tworzą jedną całość, upodabniają się do niej. Taki zabieg podkreśla fakt, że miłość i intymność jest czymś naturalnym, wpisanym w prawa natury.