Wisława Szymborska jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci polskiej literatury. Ta poetka czasów współczesnych została w roku 1996 laureatką Nagrody Nobla, a poza liryką, zajmowała się także krytyką sztuki, esejami, felietonami oraz tłumaczeniami. Jest autorką wielu słynnych wierszy, między innymi pochodzącego z tomu Chwila, opublikowanego w 200 roku W zatrzęsieniu, który opisuje emocje oraz egzystencjalne przemyślenia kobiety.
W zatrzęsieniu – analiza i środki stylistyczne
Omawiany wiersz ma niejednostajną formę, podzielony został na czternaście zwrotek o zróżnicowanej ilości wersów (od dwóch do sześciu), a także zgłosek w obrębie wersu. Co typowe dla twórczości Wisławy Szymborskiej, nie występują rymy (jest to więc utwór biały). Intonacja jest spokojna, lecz nieregularna, brak jest melodyjności oraz wyraźnych akcentów. Wypowiedź, bardziej niż liryczne rozważania, przypomina mowę codzienną.
Poetka zastosowała lirykę bezpośrednią, podmiot liryczny wyraźnie ujawnia się poprzez czasowniki w pierwszej osobie liczby mnogiej oraz określone zaimki (Jestem kim jestem; Inni przodkowie mogli być przecież moimi; Ja też nie wybierałam, ale nie narzekam). Osoba mówiąca to kobieta, która porusza temat swojej tożsamości oraz przydzielonego jej przez los miejsca w świecie, opowiada z akceptacją o swojej egzystencji.
Wiersz pozbawiony jest bogatej warstwy stylistycznej, zastosowane środki artystyczne nie dominują nad treścią, a jedynie podkreślają sens wypowiedzi. W utworze pojawiają się niezbyt liczne, lecz uplastyczniające przekaz epitety (brzęczący rój, inny pień, polna mysz, świąteczny stół, ciemna gwiazda). Występuje także porównanie (Niepojęty przypadek jak każdy przypadek), będące jednocześnie epiforą, ten sam fragment tekstu kończy sąsiadujące ze sobą wersy. Na dynamikę wpływają natomiast przerzutnie oraz anafory (Mogła mi… mogła mi). Refleksyjny nastrój obrazują z kolei pytania retoryczne (A co, gdybym budziła w ludziach strach, albo tylko odrazę, albo tylko litość?). Choć omawiany wiersz stylizowany jest na mowę codzienną, to jednak pojawia się B, która nadaje treści mniej dosłownego charakteru (garderoba natury). Umiarkowana warstwa stylistyczna nie odbiera dziełu wartości artystycznej, a wręcz przeciwnie – Wisława Szymborska do perfekcji dopracowała bowiem surową formę wiersza, która jednocześnie jest doskonałym nośnikiem treści, poruszającym emocje odbiorców.
W zatrzęsieniu – interpretacja wiersza
Utwór zawiera przemyślenia młodej kobiety, która szuka swojego miejsca w świecie, zastanawia się nad swoją rolą, próbuje umiejscowić swoją egzystencję w otaczającej ją rzeczywistości. Rozpoczyna refleksje od tezy – przedstawia swój status z całkowitą pewnością, a dopiero później rozkłada go na czynniki pierwsze. Zauważa, że jej istnienie jest składową wielu przypadków, które wydarzyły się na przestrzeni czasu. Wpływ na nią mieli także jej przodkowie – historia, wychowanie oraz geny determinują to, kim jest. Gdyby cokolwiek zmieniło się w przeszłości – mogłaby narodzić się jako inne stworzenie, nie człowiek, a ptak, gad czy płaz.
Osoba mówiąca wypowiada się z pełną akceptacją swojego losu, nie ma w niej żalu ani wątpliwości, rezygnuje z jakiejkolwiek polemiki. Nie ma wpływu na swoją formę, nigdy nie stanie się na przykład pająkiem, dlatego też przyjmuje z pokorą naturalny porządek rzeczy. Świat przypisuje każdemu odpowiednią rolę, każdy idealnie pasuje do miejsca, w którym się znajduje. Być może inne wcielenie byłoby jedynie źródłem problemów oraz trudności, nawet jeśli obecne bywa czasami uciążliwe i niekomfortowe. Nosimy ze sobą zarówno pozytywne, jak i negatywne cechy, ale wszystkie one składają się na naszą tożsamość, bez którejś z części nie bylibyśmy całością.
Z utworu bije pogodna atmosfera, pełna akceptacji, pozbawiona żalu oraz pretensji. Refleksje podmiotu lirycznego są stonowane oraz spokojne, brak jest wzburzenia i gwałtownych emocji – nawet szczęście jest łagodne, jest to stan naturalny, dzięki czemu nie wywołuje ferii uczuć. Osoba mówiąca wydaje się być zadowolona ze swojego życia, nastrojona optymistycznie, pewna siebie i swojej wartości, a jednocześnie nieco nostalgiczną oraz sentymentalną. Skłonność do refleksji jest jej istotą, najważniejszym, najbardziej charakterystycznym wyróżnikiem.
Wiersz podpowiada czytelnikowi, że bycie sobą jest wystarczające, świat nie oczekuje od nas więcej, niż tylko wypełniać przypisaną sobie rolę. Jesteśmy tacy, jacy być powinniśmy, zarówno pod kątem osobowości, jak i wyglądu czy światopoglądu – to czyni nas wyjątkowymi, unikalnymi jednostkami.
Podsumowanie
Wiersz W zatrzęsieniu, autorstwa Wisławy Szymborskiej, porusza kwestię tego, co determinuje nasz los. Poetka zastanawia się nad naturą zjawisk, ich przypadkowością lub celowością oraz istotnością. Czasami to jedna chwila, która wydarzyła się dziesiątki czy setki lat przed naszymi narodzinami, wpływa na to kim jesteśmy, jaki mamy światopogląd oraz czym zajmujemy się w życiu. Z omawianego utworu bije akceptacja oraz spokój, zadowolenie ze swej egzystencji.