Wacław Potocki (ur. 1631 roku, zm. W 1696 roku) – polski poeta. Był szlachcicem- ziemianinem z rodziny ariańskiej (syn Zofii, siostry przyrodniej S. Przypkowskiego). Przez całe życia pracował na roli. Uczestniczył w życiu publicznym na skalę powiatu: pełnił urząd podstarosty bieckiego (1667–1674), sędziego grodzkiego w Bieczu (1674), podczaszego krakowskiego (1678).
Swoje pisarskie podwoje rozpoczynał Potocki będąc pod znaczącym wpływem ideologii ariańskiego zboru. Początkowo pisał więc wiersze dydaktyczne oraz emblematyczne, religijne pieśni, a także wierszowane powiastki nawiązujące do wątków biblijnych (Judyta, 1652). Ponadto czerpał tematy z historii (Wirginia, 1652). Gdy na mocy dekretu z roku 1658 roku arianie zostali zmuszeni do opuszczenia Polski, Potocki przeszedł na katolicyzm – zmiana religii była podyktowana chęcią pozostania w kraju, nie zaś zmianą poglądów. Wywołało to u młodego poety duże rozgoryczenie. W tym czasie zaczął pisać romanse wierszem: Syloret, albo Prawdziwy abrys po ciężkim straconych synów żalu… wesela (1974), Historia o Argenidzie, królewnie sycylijskiej (1669). Oba utwory mają swoje pierwowzory w literaturach obcojęzycznych.
Gdy znienawidzony król Jan Kazimierz abdykował, Potocki w swej twórczości powrócił do problemów społeczeństwa. Dopatrywał się w zaniku cnót rycerskich w stanie szlacheckim głównej przyczyny klęski Polski. Głosił, że tylko poprzez ponowne odnalezienie w sobie owych wartości z czasów dawnych możliwe jest odrodzenie kraju. Swoje poglądy najpełniej wyraził w dziele epickim Transakcja wojny chocimskiej (1670). Potocki był sympatykiem Jana III Sobieskiego, czemu dał wyraz w cyklu utworów poetyckich z pogranicza publicystyki, ukazujących się w latach 1672–1678.
Potocki ponadto tworzył fraszki oraz konwinale okolicznościowe (Lovialitates, albo Żarty i fraszki rozmaite, wyd. 1747). Poeta gustował także w romansach opartych na tekstach nowołacińskich (Historia Florydana z Lidią, Historia… Tressy i Gazele.)
Potocki napisał wiele utworów religijnych, jednak w znacznej mierze nie zachowały się one do dzisiaj. Dostępne współczesnemu czytelnikowi jest misterium w pięciu aktach Dialog z zmartwychwstaniu Pańskim (1676) oraz cykle Pieśni nabożnych i wierszowana mesjada Nowy zaciąg pod chorągiew starą tryumfującego Jezusa.
W dorobku Potockiego na uwagę zasługują także liryki żałobne, pisane w związku ze śmiercią syna Stefana (Periody, 1673), córki Zofii (Smutne zabawy…, 1677), syna Jerzego (Abrys ostatniego żalu…, 1691).
W ostatnich latach pracy twórczej Potocki stworzył chyba najwybitniejsze zbiory: Ogród oraz Moralia. Jak informuje Czesław Hernas, znawca epoki baroku:
Moralia nie były przeznaczone do druku (…). Uderza w Moraliach nie tylko ostrość sądu, ale i pesymizm obywatelskiej refleksji. Przez pół wieku myśl poety tropiła źródła wciąż postępującej regresji Rzeczypospolitej, odkrywała mechanizmy szkodliwych działań. Widział je coraz dokładniej, opisywał wielokrotnie, powtarzał się już. [Cyt. za: Cz. Hernas, Literatura baroku, wyd. PWN, Warszawa 1987, s. 203.]
Ponadto, bazując na dziele Sz. Okolskiego pisanym po łacinie, napisał wierszem Poczet herbów szlachty Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego (1683–1695). Choć nazwa wskazuje na pochwałę stanu szlacheckiego, zbiór w rzeczywistości jest swoistą kroniką obrazująca przemiany szlachty, niepokoje związane z ówczesnym stanem Polski, w końcu głosem w sprawie upadku stanu szlacheckiego.
Co ciekawe, twórczość Potockiego została odkryta dopiero w XIX i XX wieku. Za życia niewiele utworów poety doczekało się druku i publikacji. Dziś uznaje się Potockiego za jednego z najwybitniejszych epików, satyryków i moralistów baroku. Poeta pozostawił po sobie wiele utworów, co pozwoliło nazwać go „malarzem sarmackiego obyczaju”. Potocki w swej twórczości wielokrotnie odwoływał się do uczuć religijnych, stając po stronie wolności i swobody wyznania. Był także wytrwałym krytykiem wad społeczeństwa – pragnąc poprawić sytuację w państwie poprzez ukazanie innym ich przywar. Ojczyzna była dla niego wartością nadrzędną. To właśnie Polsce i Bogu poświęcił w dużej mierze swoją poezję.