Sztuka zawsze była nieodłącznie związana z historią. Nie da się pozbawić jej kontekstu dziejów, co widać nawet w utworach fantastycznych („Sklepy cynamonowe” Schulza wskazują na jego pochodzenie żydowskie i realia życia w rodzinie kupieckiej podczas dwudziestolecia międzywojennego), które wydają się odrealnione od rzeczywistości. Historię można traktować zatem jako tworzywo literackie, które twórcy poddają obróbce w wybrany przez siebie sposób.
„Noc listopadowa” Stanisława Wyspiańskiego miesza elementy fantastyczne i historyczne. Wydarzenia pierwszej nocy powstania listopadowego są głównie inspiracją, bez pragnienia trzymania się prawdy historycznej. Stąd pojawiają się postacie mityczne (Pallas, Nike z różnych bitew greckich) oraz zaburzona zostaje chronologia. W rzeczywistości Chłopicki został poproszony o zostanie dyktatorem zrywu niepodległościowego nie w ciągu pierwszej nocy powstania, a po kilku dniach. Utwór został napisany również z perspektywy późniejszej, modernistycznej (1904), kiedy pamięć o tychże wydarzeniach wiązała się z porażką, jaką zakończyło się powstanie z 1830 roku. Zanikał więc duch walki, który Wyspiański ponownie chciał rozpalić (krytyka elit w „Weselu”, które wcale nie są gotowe pociągnąć za sobą tłumy) przypominając wydarzenia nocy, kiedy wszystko było możliwe. Wszyscy byli pełni nadziei pragnęli zwycięstwa i niepodległości. Zniewolona dalej Polska okrzepła, co nie podobało się autorowi. Stąd taka wizja powstania.
Adam Mickiewicz w „Dziadach” części III również przedstawia wydarzenia historyczne. Opisuje proces filomatów i filaretów, który miał miejsce w latach 20. XIX wieku w Wilnie. Bohaterowie, którzy zostali zainspirowani prawdziwymi ludźmi, otrzymali zmienione imiona i nazwiska, aby nie byli represjonowani. Nie są to jednak jedyne historyczne niedoskonałości dramatu romantycznego. Ukazane kary w wielu przypadkach nie były aż tak dotkliwe, jednak Mickiewicz chciał w ten sposób podkreślić cierpienie i martyrologię Polaków. Z tego względu pojawia się także widzenie księdza Piotra, z którego jasno wynika, że Polska będzie Chrystusem narodów. Narracja o mesjanizmie stworzona przez narodowego wieszcza zakorzeniła się w polskiej kulturze i jest obecna do dzisiaj, choć Rzeczpospolita nie jest już pod niczyją okupacją. Mickiewicz przedstawił więc w historiach poszczególnych bohaterów tragizm losów całego pokolenia, które znajdowało się pod zaborem rosyjskim. Liczne odniesienia do religii (symbolika opowieści o represjonowanych, duże znaczenie religii dla bohaterów, egzorcyzm Konrada) miały jednoczyć Polaków, ponieważ wieszcz sądził, że to właśnie ona będzie najlepszym spoiwem narodowym podzielonego na trzy części społeczeństwa.
Historia XX wieku wiąże się z wieloma tragediami w Polsce i na świecie. Wielu artystów inspirowało się bieżącymi wydarzeniami, pokazując w ten sposób tragizm i zepsucie społeczeństwa. Franz Kafka, autor „Procesu” był żydowskim pisarzem, silnie związanym z Pragą. Jego lęki związane z trwającą I wojną światową są odzwierciedlone w utworze. Ludzie są elementem machiny Sądu, której nikt nie potrafi wyjaśnić. Nie wiadomo dokładnie, jak działa, a oskarżony Józef K. nie wie nawet, jakie są zarzuty w jego kierunku. Mimo to próbuje dowieść swojej niewinności. Jest człowiekiem wyobcowanym, pozostawionym na pastwę własnego losu. Buntuje się przeciw rzeczywistości, jednak działania te kończą się klęską — zostaje skazany na karę śmierci. Choć w utworze nie ma odniesienia do konkretnych wydarzeń historycznych, to atmosfera, która towarzyszyła życiu pisarza, silnie wpływała na całą jego twórczość. Historia jest więc przetworzona głównie na atmosferę, nastrój powieści.
Literatura nigdy nie odzwierciedla historii w sposób obiektywny (z wyłączeniem kronik). Pisarze inspirują się nią, jednak nie dokonują odtworzenia wydarzeń, a jakiejś formy ich odtworzenia. W ten sposób komentują opisywane sytuacje oraz tworzą do nich narrację. Jak zostało pokazane w powyższych przykładach, autorzy mogą podkreślać bohaterstwo, tragizm losu oraz lęk, który towarzyszył im w niepewnej rzeczywistości.