Przyroda stanowi ważny element świata przedstawionego w literaturze. Opisy jak w przypadku artystów romantycznych mogą odzwierciedlać uczucia bohaterów lub wprowadzać dodatkowy sens do utworu. Natura w balladach miała najczęściej nadnaturalne moce, które pozwalały jej na wymierzenie sprawiedliwości. Wprowadzenie obrazów przyrody wpływa na dynamikę opowieści, dodaje realizmu oraz może zmieniać sens wypowiedzi na paraboliczny.
Życie na wsi, zwłaszcza tej XIX-wiecznej różniło się bardzo od życia w mieście. Według badaczy kultury takich jak Mircea Eliade (autor „Sacrum, Mit, Historia”), czas wsi, podobnie jak sacrum powtarza się, a jego rytm odmierzają pory roku i kalendarz liturgiczny. Do podobnej konkluzji dochodzi wybitny mediewista rosyjski, Aron Guriewicz w „Cóż to jest czas?”. Sposób odmierzania czasu chłopów jest mniej dokładny, płynie wolniej, ponieważ polega na porach dnia, roku i przyrodzie. Natura stanowi więc podstawę życia wiejskiego. Widać to w tetralogii polskiego noblisty, Władysława Reymonta. „Chłopi” składają się z tomów opisujących rzeczywistość poszczególnych pór roku odmierzających życie mieszkających tam ludzi. Dynamika ich egzystencji opiera się na warunkach środowiskowych. Widać to w załączonym fragmencie pierwszego tomu powieści. Obserwowana przez księdza sytuacja na polu pokazuje spokój i powolność dnia, który chłopi spędzali, pracując na polu. Opis przyrody pełni tu rolę plastyczną, by pobudzić wyobraźnię czytelnika. Pozwala pobudzić imaginację człowieka w głębszym stopniu „wejść” w kreowany przez autora świat przedstawiony. Natura dodaje tu również dynamiki, z pozoru spokojny obraz zmienia ryk krowy, kraczące wrony. Wyrywa to księdza z zamyślenia i pozwala na zauważenie ciężkiej pracy pracujących na roli chłopów. Opis Reymonta ma charakter liryczny, poetycki z uwagi na zastosowaną przez niego złożoną metodę artystyczną. Łączy ona cechy symbolizmu, realizmu i naturalizmu. Obrazy przyrody w powieści oddają rzeczywistość, ale symboliczny charakter podkreśla połączenie człowieka z naturą.
Natura może również oddawać emocje bohatera. Dzięki takiemu zabiegowi literackiemu treść staje się bardziej atrakcyjna, ponieważ opis uczuć zostaje w części zastąpiony przez obraz przyrody. Taką formę narracyjną można dostrzec w wielu dziełach Stefana Żeromskiego. W „Ludziach bezdomnych” impresjonistyczne ukazanie przyrody pełnej tajemniczości podkreśla silne emocje Tomasza Judyma. Rozdział IX „Przyjdź” to właśnie idealny przykład takiego oddania uczuć za pomocą przyrody. Synestezje, gra świateł i barw można uznać za psychizację krajobrazu. Doktor cieszy się na myśl o spotkaniu z Joasią Podborską, jest podekscytowany, patrząc na zmieniającą się scenerię za oknem. Narrator, stosując prozę poetycką w opisie burzy, ukazuje silne emocje kłębiące się w głównym bohaterze powieści. Zapowiada to również zmiany, które mają nastąpić w jego życiu, czyli poświęcenia miłości na rzecz całkowitego oddania się pracy przez pomoc ubogim.
Romantyczna epopeja narodowa autorstwa Adama Mickiewicza również zawiera liczne opisy przyrody. Mają one różne funkcje, służy między innymi oddaniu charakteru uniwersalnego, parabolicznego. We fragmentach dotyczących natury Litwy, często pojawiają się nazwy gatunków roślin. Mając pewną wiedzę, nawet ograniczoną na ich temat, można wywnioskować, że nie kwitną one zwykle o tej samej porze roku. Powrót Tadeusza ze szkoły sugeruje początek lata, lecz żniwa, zbieranie grzybów pokazuje coś innego. Podobnie opisane zostaje kwitnięcie ogórków, maku, które nie kwitną w tym samym momencie. Choć czas akcji zostaje określony, można uznać to za formę idealizacji. Wieszcz przypomina sobie najpiękniejsze obrazy związane z dzieciństwem w rodzinnych stronach i na nich się skupia. Ma to podkreślić ponadczasowy charakter i paraboliczność epopei. Celem Mickiewicza nie było oddanie życia szlacheckiego, ale pokazanie idyllicznego obrazu życia, który miał być sposobem na podniesienie na duchu wszystkich Polaków uciskanych pod zaborami.
Inną funkcją opisu przyrody w „Panu Tadeuszu” jest pokazanie sielankowości i piękna regionu, do którego tęskni autor. Widać to w inwokacji, gdzie zachwyca się nad pięknem Litwy i wymienia zachwycające elementy przyrody, które pamięta na emigracji. Pagórki, piękny Niemen, nad którym mieszkał jako młodzieniec, przypominają mu czasy dzieciństwa, które w jego głowie są idealne. Opisuje je mnogimi środkami stylistycznymi, by podkreślić ich piękno. W porównaniu z przykrymi represjami i bólem, jaki odczuwał na emigracji, tamten czas mógł faktycznie wydawać mu się doskonałym. Tak też chce pamiętać miejsce, do którego nie może powrócić.
Natura w utworach literackich odgrywa znaczącą rolę. Może ukazywać emocje bohaterów, dodawać dynamiki (jak w przypadku ballad romantycznych) oraz podkreślać sielankowy charakter. Daje to również opcję na popis umiejętności literackich, które można pokazać w obrazowych i plastycznych opisach przyrody. Mogą one zaciekawić czytelnika i oddać nastrój wprowadzony przez elementy obrazów natury.