„Psałterz Dawidów” Jana Kochanowskiego stanowi poetycką parafrazę biblijnej Księgi Psalmów. Ukazał się w 1579 roku, nakładem Drukarni Łazarzowej w Krakowie. „Psalm 47” przedstawia dokonania Boga, który jest królem całego świata.
Psalm 47 – analiza i środki stylistyczne
Psalm jest lirycznym utworem modlitewnym i stanowi rodzaj pieśni religijnej. Wyróżnia się wzniosłym charakterem. Psalmista zazwyczaj zwraca się bezpośrednio do Boga, ale adresatem bywa też człowiek. Ze względu na tematykę, psalmy dzielą się m. in. na dziękczynne, błagalne, pochwalne, pokutne, dydaktyczne, prorocze lub żałobne. „Psalm 47” składa się z pięciu czterowersowych strof. Został napisany jedenastozgłoskowcem. Pojawiają się rymy parzyste. Utwór należy do liryki podmiotu zbiorowego. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby mnogiej oraz odpowiednich zaimków („kleszczmy rękoma wszyscy zgodliwie”, „wszyscy śpiewajmy Panu chętliwie”, „niedobyte podał nam grody”, „pod nas możne podbił narody”, „dał nam w dziedzictwo”). Podmiot liryczny wypowiada się w imieniu całej ludzkości, dziękując Stwórcy za liczne dary.
Warstwa stylistyczna psalmu jest rozbudowana. Podmiot liryczny zwraca się do wszystkich ludzi, pojawiają się więc apostrofy („śpiewajcie pieniem uczonym”, „śpiewajcie Bogu, Bogu wiecznemu”, „dajcie cześć Panu, dajcie naszemu”). Zastosowano również liczne metafory („dał nam w dziedzictwo i w używanie włość Jakubowę”, „oto w swój kościół w wesołym pieniu, oto wstępuje w głośnym trąbieniu”, „wielka cześć Jego, cześć niezmierzona, niebem nie może być ogarniona”) i epitety („Panu groźnemu”, „wesołym pieniu”, „głośnym trąbieniu”, „Bogu wiecznemu”, „cześć niezmierzona”). Pojawiają się także wykrzyknienia („Śpiewajcie Bogu, Bogu wiecznemu!”), powtórzenia („Panu nad pany, Panu groźnemu”, „wielka cześć Jego, cześć niezmierzona”) oraz anafory. Ze względu na czas powstania, pojawiają się liczne archaizmy („kleszczmy”, „zgodliwie”, „chętliwie”, „niedobyte podał nam grody”, „pieniem uczonym”, „k’ Niemu”, „niebem nie może być ogarniona”).
Psalm 47 – interpretacja utworu
Utwór należy do psalmów dziękczynnych. Podmiot liryczny wyraża wdzięczność za wszystkie dobrodziejstwa, które Stwórca ofiarował ludzkości. Nakłania wszystkich do oddawania należnej czci Bogu. Osoba mówiąca wypowiada się o Stwórcy z miłością, ale też szacunkiem. Zdaje sobie sprawę, że człowiek jest zaledwie kruchą, śmiertelną jednostką. Nie znaczy nic, w porównaniu z potężnym Bogiem, sprawującym władzę nad całym światem. Stwórca nie jest jednak obojętny na los ludzkości, chociaż jest tak słaba i skłonna do grzechu. Zapewnił człowiekowi miejsce do życia, bezpieczeństwo i dostatek. Podmiot liryczny jest przekonany, że ludzkość nie okazuje Bogu odpowiedniej wdzięczności. Nawołuje wszystkich do klaskania w dłonie, oddawania czci Panu w każdym momencie życia. Więź Boga i człowieka jest wielowymiarowa. Stwórca pełni rolę troskliwego ojca, pomagającego ludzkości w trudnościach i dbającego o cały świat. Bóg jest jednak także groźny i surowy. Pełni rolę króla wszechświata, który sprawiedliwie sądzi swoje stworzenie. Uczciwi mogą liczyć na zbawienie i szczęście w niebiosach. Grzesznicy zostaną potępieni na Sądzie Ostatecznym. Stwórca jest miłosierny, ale też sprawiedliwy.
Podmiot liryczny odwołuje się do historii ludu Izraela, którą rozpoczęło przymierze Boga z Abrahamem. Abraham miał syna Izaaka, a ten – syna Jakuba. Bóg nadał Jakubowi imię Izrael, dlatego jego potomkowie byli nazywani rodem Izraela i narodem wybranym. Stwórca wyprowadził Izraelitów z niewoli egipskiej. Pod przewodnictwem Mojżesza, przez kilkadziesiąt lat wędrowali przez pustynię do Kanaan, nazywanej w Biblii ziemią obiecaną. Izraelici podbili ten teren, który stał się miejscem do życia dla kolejnych pokoleń. Osoba mówiąca podkreśla, że wszystkie te wydarzenia są zasługą Boga. „Włość Jakubową” można rozumieć nie tylko, jako Kanaan, ale całą ziemię. Pan stworzył świat i oddał go w panowanie człowiekowi. Człowiek powinien wyrażać wdzięczność Bogu, ponieważ otrzymał od niego nie tylko życie, ale też ziemię, która zapewnia mu pożywienie i schronienie.
Osoba mówiąca przedstawia Stwórcę jako króla całego świata. Ludzkość pełni rolę jego poddanych. Chwałę Bogu oddają głośne trąby i śpiewy, kojarzone z religijnymi uroczystościami. Kościół przetrwał wiele wieków, podmiot liryczny wierzy, że nigdy nie przeminie. Bóg różni się od ziemskich monarchów, którzy mimo swojej pozycji, pozostają słabymi śmiertelnikami. Nikt nie zdoła odebrać Stwórcy władzy, jego królestwo jest wieczne. Będzie istnieć, nawet po Sądzie Ostatecznym. Ziemscy monarchowie oddają cześć Bogu. Zdają sobie sprawę, że ich władza jest niczym, w porównaniu z jego potęgą. Terytoria królów są ograniczone, zmieniają się w wyniku wojen i przewrotów politycznych. Inaczej jest w przypadku Boga, który włada całym wszechświatem. Jego królestwa nie ograniczają ziemia ani niebo. Podmiot liryczny jest pełny szczęścia i wdzięczności, ponieważ może pełnić rolę wiernego poddanego Stwórcy.