Jan Lechoń to słynny literat związany z grupą Skamander, tworzący zarówno poezję, jak i prozę. Jest autorem licznych zbiorów liryki, między innymi Srebrne i czarne, opublikowanego w 1924 roku. Na niebo wypływają białych chmurek żagle to pochodzący z niego wiersz, który w rzeczywistości nie posiada tytułu, dlatego też identyfikowany jest poprzez pierwszy wers. Utwór opowiada o miłości, która pozostaje niespełniona.
Na niebo wypływają białych chmurek żagle – analiza i środki stylistyczne
Omawiany wiersz jest stosunkowo krótki, składa się tylko z dwóch zwrotek liczących po cztery wersy. Co charakterystyczne dla całego tomu Srebrne i czarne, utwór napisany został regularnym trzynastozgłoskowcem. Odpowiedniego rytmu nadają rymy w układzie krzyżowym.
Liryka w wierszu ma charakter bezpośredni, podmiot liryczny ujawnia się poprzez czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej oraz określone zaimki (poczułem, nie do mnie, nie ze mną). Występują także elementy zaczerpnięte z liryki inwokacyjnej, zwroty wprost do adresata – apostrofy (od twojej strony, będziesz szła). Podmiotem lirycznym jest nieszczęśliwie zakochany, wrażliwy mężczyzna, kierujący wypowiedź do ukochanej kobiety.
Ilość oraz różnorodność środków stylistycznych w utworze Na niebo wypływają białych chmurek żaglejest bardzo ograniczona, warstwa artystyczna nie dominuje nad treścią, a jedynie podkreśla przekaz i buduje przygnębiający, nostalgiczny nastrój. Świat przedstawiony zobrazowany jest za pomocą plastycznych, nastrojowych epitetów (białe chmurki, twój ogród, zeszłe lato, niebieska fregata, srebrna trawa, noc księżycowa). Krajobraz poddano dynamizacji, składniki natury podlegają ożywieniu (noc przyjdzie księżycowa i w twoim ogrodzie na srebrnej trawie cienie ułoży ogromnie, a później będzie koła rysować na wodzie). Przekaz podmiotu lirycznego ma charakter po części przenośny, stan ducha zaprezentowany został poprzez metaforę (na niebo wypływają białych chmurek żagle, od twojej płynie strony niebieska fregata nie do mnie, nie od ciebie).
Na niebo wypływają białych chmurek żagle – interpretacja wiersza
Na niebo wypływają białych chmurek żagle porusza kwestie, do której odwoływali się liczni pisarze na przestrzeni wielu epok – do nieszczęśliwej miłości. To nie tylko temat poruszany przez wielu twórców, ale także w pewnym momencie życia spotykający większość ludzi. Dzięki temu, czytelnicy mogą łatwiej identyfikować się z utworem odnoszącym się do problemów, które sami napotkali lub byli ich świadkami.
Podmiot liryczny pokochał kobietę, lecz uczucie to nie dało mu szczęścia, a wręcz przeciwnie – sprawiło ogrom bólu. Nie ujawnia jednak powodu, dla którego miłość jest niespełniona – podejrzewać można, że zakochani pokłócili się, być może kobieta nigdy też nie odwzajemniała tego uczucia, lub społeczne konwenanse nie pozwalają na ich związek. Niezależnie od przyczyny rozstania, jest ono ostateczne i nieodwracalne, osoba mówiąca porównuje je do żaglówki, która odpłynęła i nigdy nie powróci. Czuje ona przeszywającą zazdrość, przeczuwa, że jego była kochanka znajdzie nowego partnera, utworzy lepszą, bardziej wartościową relację z kimś nowym. Budzi to w nim złość, rozgoryczenie i żal, nie potrafi pogodzić się z rozstaniem. Jest postacią bardzo wrażliwą, wierzącą w jedną, wieczną miłość. Jedyne, co pozostało, to wspomnienia nielicznych radosnych chwil, wspólnie spędzonego, krótkiego lata. Podmiot nie powraca jednak do przeszłości z uśmiechem, przywoływanie wspomnień jest jak rozdrapywanie na nowo starych, zaschniętych ran, odwraca uwagę od teraźniejszości oraz nie pozwala ruszyć do przodu.
Osoba mówiąca zamiast skupić się na kolejnych latach, odnalezieniu nowej miłości, zatraca się, traci kontakt z rzeczywistością i izoluje się od otoczenia. Ucieczka w świat wspomnień jest sposobem na poradzenie sobie z bólem, mechanizmem obronnym, sposobem na niemożność pogodzenia się z losem. Ulga jest natomiast tylko chwilowa, podmiot tak naprawdę tylko pogrąża się w żalu, traci kontrolę nad swoim życiem, popada w jeszcze większe zwątpienie i przygnębienie.
Atmosfera wiersza jest przygnębiająca, odbiorca nie ma nadziei na szczęśliwe zakończenie historii, ma świadomość, że na podmiot liryczny nic dobrego już nie czeka, nie odnajdzie on nigdy miłości ani spełnienia. Umrze zgorzkniały i pełen pielęgnowanego przez lata żalu. Być może udałoby mu się spotkać inną kobietę, którą obdarzyłby uczuciem, jednak nie pozwala sobie na takie myśli, nie dopuszcza wizji innej relacji, został zraniony tak bardzo, że obawia się zaryzykować ponownie.
Podsumowanie
Srebrne i czarne to tom poezji Lechonia, powstały w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Być może wciąż świeże wspomnienia walk i ludzkich dramatów oraz postępująca depresja autora sprawiły, że poruszane w nim tematy to głównie tragizm życia człowieka, problemy egzystencjalne, pesymizm, samotność, śmierć oraz miłość. Na niebo wypływają białych chmurek żagleskupia się na tym ostatnim zagadnieniu, opowiadając o uczuciu niespełnionym, które nie przynosi szczęścia, a jedynie ból.