Tadeusz Różewicz – biografia

Tadeusz Różewicz urodził się 9 października 1921 w Radomsku, zmarł 24 kwietnia 2014 we Wrocławiu, gdzie mieszkał z żoną Wiesławą od 1968 roku (pobrali się zaś w 1949 roku). Uznawany za jednego z największych poetów polskich XX wieku, nazywany „noblistą bez Nobla”. Młodszy brat Janusza – również poety, który został rozstrzelany przez Niemców w Łodzi w 1944 roku. Miał także młodszego brata Stanisława. Jego ojciec Władysław był niższym urzędnikiem sądowym, a matka – Stefania Maria z Gelbardów, prowadziła dom. Tadeusz Różewicz był także dramatopisarzem, scenarzystą filmowym, prozaikiem, satyrykiem oraz tłumaczem poezji węgierskiej. Od 1939 roku pracował jako goniec, magazynier, urzędnik kwaterunku, uczeń stolarski. W 1943 roku, po odbytych szkoleniach wstąpił do partyzanckiego oddziału Armii Krajowej. Wraz z bratem, w 1944 r., pod pseudonimem Satyr, wydał zbiór wierszy i prozy pt. Echa leśne. Po wojnie studiował historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Współpracował z pismami „Odrodzenie” i „Twórczość”, był także reporterem.

Jego prawdziwym debiutem poetyckim stał się tom Niepokój w 1947 roku. Zebrane w nim utwory powszechnie odbierano jako głos pokolenia, które przeżyło wojenną apokalipsę. W warstwie formalnej nastąpiło tu zerwanie z tradycyjnymi systemami wersyfikacyjnymi, rezygnacja z metaforyki i wyszukanych środków stylistycznych na rzecz surowości, prostoty, prozaizacji. Kolejne tomy poezji to Czerwona rękawiczka i Pięć poematów. W 1955 roku ukazał się zbiór wierszy Srebrny kłos oraz opowiadań Opadły liście z drzew i tekstów satyrycznych Uśmiechy. W 1956 r., po ukazaniu się tomu Poemat otwarty, poetycki dorobek Różewicza został poddany interpretacji, której dokonali wybitni badacze literatury: Kazimierz Wyka i Jan Błoński. Rok później Wydawnictwo Literackie w Krakowie wydało Poezje zebrane. Inne ważne wydarzenia tego okresu to pobyt pisarza w Paryżu i śmierć jego matki.

Dorobek poetycki do 1957 r. określają motywy katastroficzne, protest przeciw okrucieństwu, obojętność na problemy drugiego człowieka, tęsknota do uczuć i wartości, które przywróciłyby właściwe relacje między ludźmi. Od 1958 r., od tomu Formy, Różewicz dostrzega wyobcowanie współczesnego człowieka, rozpad systemów wartości, upadek moralności, dokonuje próby oceny nowej rzeczywistości. W podobnej tematyce utrzymany jest słynny groteskowy dramat Różewicza Kartoteka, napisany w 1959 roku, a opublikowany w „Dialogu” w 1960 i wtedy też wprowadzony na scenę.

Poeta odbywał różne podróże, m.in. w 1958 r. do Macedonii i Chin, w 1960 do Włoch, w 1961 – do Belgii. Jego utwory były przekładane na wiele języków obcych, a dramaty inscenizowane także za granicą.

W 2000 r. otrzymał Nagrodę Literacką Nike za tom poetycki Matka odchodzi, który zawiera intymne wyznania Różewicza – w wierszach, zapiskach z „Dziennika gliwickiego” oraz w wyimkach wspomnień matki autora i brata poety Stanisława. Całość opatrzona jest rodzinnymi zdjęciami.

Inne ważne i bardziej znane dzieła Różewicza:

Proza:
1955 – Opadły liście z drzew (opowiadania),
1970 – Śmierć w starych dekoracjach (opowiadania),
1971 – Przygotowanie do wieczoru autorskiego (szkice, wspomnienia, utwory sceniczne),
1979 – Opowiadania traumatyczne. Duszyczka (miniatury literackie)
Zbiory wierszy, poematy:

1961 – Głos Anonima (zawiera poemat Et in Arcadia ego)
1991 – Płaskorzeźba
1998 – Zawsze fragment. Recycling
2001 – Nożyk profesora (poemat i wiersze)

Dramaty:

1964 – Świadkowie albo nasza mała stabilizacja
1969 – Stara kobieta wysiaduje
1975 – Białe małżeństwo
1979 – Do piachu
1997 – Kartoteka rozrzucona

Pogrzeb Różewicza, zgodnie z jego ostatnią wolą, odbył się w Karpaczu na i miał wymiar ekumeniczny. Tak uzasadnił swoją wolę poeta:

Proszę też miejscowego pastora, aby wspólnie z księdzem kościoła rzymsko-katolickiego (którego jestem członkiem przez chrzest św. i bierzmowanie) odmówił odpowiednie modlitwy. (…) Może przyczyni się to do dobrego współżycia tych dwóch – rozdzielonych wyznań i zbliży do siebie kultury i narody, które żyły i żyją na tych samych ziemiach. Może spełni się marzenie poety, który przepowiadał, że „Wszyscy ludzie będą braćmi”. [Fragment testamentu Tadeusza Różewicza.]

Dodaj komentarz