Raport z oblężonego Miasta

Wiersz ten jest jednym z najbardziej znanych polskich utworów poetyckich lat osiemdziesiątych XX wieku. Pochodzi z tomu Raport z oblężonego Miasta i inne wiersze z 1983 r.

Został opublikowany anonimowo na łamach czasopisma „Zapis” w okresie stanu wojennego i bezpośrednio nawiązuje do tych wydarzeń, choć można go odnieść również do czasów II wojny światowej czy do całego okresu PRL. Utwór Herberta jest wyrazem buntu wobec ówczesnej rzeczywistości Polski.

Tytułowe oblężenie stanowi kryptonim stanu wojennego. Bohaterowi wiersza z powodu jego starości, a więc nieprzydatności do wzięcia udziału w walkach, przyszło pełnić w owych okolicznościach funkcję kronikarza. Jest on wyraźnie rozgoryczony tym, że przydzielono mu tak niewiele znaczące zadanie:

Zbyt stary żeby nosić broń i walczyć jak inni –

 wyznaczono mi z łaski poślednią rolę kronikarza

 zapisuję – nie wiadomo dla kogo –  dzieje oblężenia

Mimo to rzetelnie wykonuje swoje obowiązki. Człowiek ten przyzwyczaił się do oblężenia, dlatego relacjonuje wydarzenia ze spokojem, obiektywizmem i rzeczowością. Jego monolog przypomina żywą mowę. Świadczą o tym liczne odstępy w poszczególnych kwestiach, przypominające przerwy w mówieniu. Bohater opowiada o swojej pracy. Nie pisze kroniki w momencie budowania wypowiedzi – tutaj mówi. Podkreśla, że panujące teraz trudne realia przytłoczyły ludzi do tego stopnia, że przestali oni odczuwać upływ czasu:

mam być dokładny lecz nie wiem kiedy zaczął się najazd

 przed dwustu laty w grudniu wrześniu może wczoraj o świcie

 wszyscy chorują tutaj na zanik poczucia czasu