„Dobranoc” to utwór Adama Mickiewicza o tematyce miłosnej. To zwrot mężczyzny do ukochanej, z którą, wbrew własnej woli, rozstaje się na czas nocy. Utwór należy do cyklu sonetów odeskich, który składa się z dwudziestu dwóch erotyków powstałych w latach 1825-1826, czyli podczas wygnania poety.
Dobranoc – analiza i środki stylistyczne
Utwór „Dobranoc” to sonet, co oznacza, że cechuje go kunsztowna kompozycja. Sonet to forma poetycka chętnie wykorzystywana przez Adama Mickiewicza, która swoje korzenie ma w XIII-wiecznych Włoszech i twórczości Iacopo da Lentiniego. Wiersz Mickiewicza realizuje założenia właśnie sonetu włoskiego. Składa się z czterech strof: dwóch tetrastychów (strofy o czterech wersach) i dwóch tercyn (strofy o trzech wersach). Występują rymy, które w tetrastychach mają układ okalający (abba abba). W tercynach układ rymów wygląda następująco: cdc dcd. Utwór został napisany trzynastozgłoskowcem ze średniówką po siódmej sylabie. To, co odróżnia wiersz Mickiewicza od klasycznego sonetu to brak wyraźnego podziału na część opisową i refleksyjną.
Wiersz „Dobranoc” należy do liryki inwokacyjnej, czyli jest on kierowany do konkretnego adresata. W tym przypadku wiersz jest zwrotem kochanka do ukochanej kobiety, która kładzie się spać. Pod względem tematycznym utwór „Dobranoc”, tak jak pozostałe sonety odeskie, należy do liryki miłosnej.
Warstwa stylistyczna sonetu jest rozbudowana. Poeta zastosował wiele środków artystycznych. W utworze pojawiają się wykrzyknienia, które nadają mu emocjonalnego charakteru („Dobranoc!”, „niestety! zamknięta!”). Obecne jest także pytanie retoryczne („chcesz na sługi klasnąć?”). Czułość podmiotu lirycznego jest wyrażana przez zdrobnienie – „oczęta”. Liczne są metafory takie jak: „Niech snu anioł modrymi skrzydły cię otoczy”, „niech się serce pokojem zasili” bądź „Niech się mój obraz sennym źrenicom przymili”. Poeta wykorzystał powtórzenie słowa „dobranoc”, dzięki czemu utwór jest bardziej rytmiczny. Pojawiają się także epitety takie jak: „modrymi skrzydły”, „przemówionej chwili”, „dźwięk jakiś cichy i uroczy”, „sennym źrenicom”. Poeta zastosował inwersję, czyli szyk przestawny, która nadaje utworowi wyjątkowego brzmienia. Zauważyć można także przerzutnię, czyli przeniesienie części zdania do kolejnego wersu. Wprowadzenie pauz w tercynach sprawia, że są one dynamiczne.
Dobranoc – interpretacja
Utwór należy do cyklu sonetów odeskich, który powstawał w latach 1825-1826. Poeta znajdował się wtedy w Odessie, gdzie został zesłany po procesie filomatów oskarżonych o szerzenie polskiego nacjonalizmu. Z wielu stworzonych wtedy wierszy wybrzmiewa smutek i tęsknota za ojczyzną. Powstały wtedy przecież słynne sonety krymskie, które niosą melancholijny, refleksyjny nastrój i odwołują się do motywów patriotycznych. Jednakże poeta nie stronił od uciech życia. Można domniemywać, że utwór „Dobranoc” jest wyrazem stylu życia, jaki prowadził wówczas Adam Mickiewicz. O poecie wiadomo, że nie stronił od kobiet i miał wśród nich powodzenie. Znane są romanse, w które wdawał się podczas pobytu za granicą.
Utwór „Dobranoc” to odejście od typowego romantycznego obrazu miłości. Miłość przedstawiona w wierszu nie jest metafizyczna, tragiczna i nieszczęśliwa, a raczej spełniona i związana z fizyczną przyjemnością. Pierwsze dwie zwrotki są przepełnione wyszukanymi środkami stylistycznymi i oddają zażyłość między kochankami. Przedstawiona została sytuacja, kiedy po prawdopodobnie całym dniu miłego spędzania razem czasu, przyszła pora na sen. Kochankowie będą spać w osobnych pokojach. Mężczyzna czule żegna kochankę, ale nie chce się z nią rozstawać. Życzy on kobiecie, aby otoczył ją opieką anioł, czyli, aby mogła spać spokojnie i odpocząć od problemów życia codziennego. Chciałby także, żeby ukochana wspominała go podczas snu i aby pamięć o wspólnych chwilach ją koiła. Życzy jej, aby w marzeniach sennych widziała jego obraz.
Dwie ostatnie zwrotki oddają dynamizm rozstania i pragnienie mężczyzny, aby zostać z kobietą jeszcze dłużej. Pokazuje to, że jest nią zafascynowany. Prosi ją, aby „obróciła jeszcze raz na niego oczęta” – każde jej spojrzenie jest cenne. Jednak pragnie on jeszcze więcej i więcej. Chciałby dotknąć jej policzka, a także pocałować jej pierś. Kobieta niewątpliwie go pociąga, a jej fizyczność go oczarowała. Liczy na zaproszenie do sypialni. Kobieta jednak każdą prośbę kwituje słowem „dobranoc”, powtarzając wcześniejsze słowa kochanka, które miały ją uwieść. Jest niedostępna; ucieka przed natarczywym kochankiem i zamyka drzwi od pokoju. Być może jest już zmęczona towarzystwem mężczyzny, nie ma ochoty na zbliżenia, bądź jest to element miłosnej gry. Można powiedzieć, że utworowi przyświecał zamysł humorystyczny.
W utworach z cyklu sonety odeskie widoczna jest inspiracja włoskim renesansowym pisarzem, Francesco Petrarką. Zasłynął on z sonetów o tematyce miłosnej poświęconych swojej ukochanej, Laurze. Mickiewicz nawiązywał do nich w przytaczanych mottach, a także w tytule jednego z wierszy („Do Laury”).