Wiersz „Limba” pochodzi z cyklu W Tatrach (1878–1880). Jest to przykład liryki refleksyjnej, czy też wedle innej nomenklatury liryki filozoficznej. Wiersz jest uznawany za jeden z pierwszych polskich utworów symbolicznych. Symbolem, który organizuje zarówno płaszczyznę formy, jak i tematyki dzieła jest tytułowa limba – gatunek sosny, rosnący w najwyższych partiach górskich.
Niewiele da się powiedzieć o podmiocie lirycznym. Zdecydowanie bohaterem utworu jest limba – to o niej przede wszystkim jest utwór. Jednak, jak łatwo się domyślić, nie chodziło poecie o pochwałę drzewa. Limba symbolizuje z jednej strony pokoleniową przemianę. Z innej perspektywy można drzewo uznać jako symbol losu indywidualisty, kogoś ponadprzeciętnego. Limba to także figura jednostki, która czuje pragnienie wolności i niezależności.
Podmiot liryczny stawia w opozycji limbę i rosnące poniżej hordy świerków. Limba związana jest z wolnością, wyjątkowością. Ilustruje indywidualizm i wszelką odmienność:
Samotna rośnie na skale,
Prawie ostatnia już z rodu…
I nie dba, ze wrzące fale
Skałę podmyły u spodu.
Z godności pełną żałobą
Chyli się ponad urwisko
I widzi w dole pod sobą
Tłum świerków rosnących nisko.
Wyniosłe drzewo jest bardzo dumne. Czuje się lepsze od świerków. Uderza w przedstawieniu limby jej heroizm w obliczu zagłady. Sośnie zostają przeciwstawione świerki, będące transpozycją przeciętnego tłumu. Ze świerkami związane są określenie oznaczające wielość, tłum, przeciętność, wspólnotę oraz powtarzalność:
Te łatwo wschodzące karły,
W ściśniętym krocząc szeregu,
Z dawnych ją siedzib wyparły
Do krain wiecznego śniegu.
Świerki są zmotywowane na jeden cel – zniszczyć odmienność, wyprzeć inność, powiększyć swoją liczebność.
Los limby – która ostatecznie spadnie z urwiska i zginie – obrazuje życie ludzi ponadprzeciętnych. Nie są oni zrozumiani przez ogół. Dążą do realizacji swoich celów, nie zważając na cenę. Osiągają sukces, wciąż się rozwijają. Są jednak w mniejszości. Społeczeństwo od wieków było nastawione na tępienie inności. Ludzie, którzy z jakiś powodów byli napiętnowani (płeć, religia, choroba, wygląd itp.) nie mieli szans na normalne życie w zbiorowości. Przez swoją niezwykłość skazani byli na wyobcowanie i nietolerancję. Warto jednak podkreślić, że limba jest bardzo dumna, wręcz pyszna:
Z pogardą patrzy u szczytu
Na tryumf rzeszy poziomej…
Woli samotnie z błękitu
Upaść strzaskana przez gromy.
Limba czuje się lepsza. Wie, że to ona ostatecznie zginie, jednak nawet za cenę śmierci nie chce przynależeć do szarego tłumu składającego się z jednolitych jednostek. Limba jest obrazem każdego człowieka, który chce się wybić z tłumu. Takie zamiary zawsze niosą za sobą ataki.
Bardzo ważna w utworze okazuje się organizacja przestrzeni. Limba rośnie w pionie – do góry: „Wysoko na skały zrębie”, „wciąż tylko wznosi się wyżej”. Dosięga tam, gdzie świerki nie mają szans dotrzeć. Co więcej, znajduje się w „wolnym niebie”. Podmiot liryczny pochwala dążenie limby i uważa za zasadną jej chęć ciągłego rozwoju. Świerki natomiast rozrastają się w poziomie. Rosną nisko. Co prawda, jest ich coraz więcej, jednak nie rozwijają się, wciąż tkwią w tym samym miejscu. Poprzez swoją niebagatelną liczebność niszczą limbę, jednak nigdy nie osiągną jej pozycji. Wysokość jest dla nich niedostępna.
Wiersz Asnyka jest bardzo pesymistyczny: W tym swoistym marszu społeczeństwa „na szczyt” (na drodze rozwoju) jednostki wybitne, zgodnie z sytuacją liryczną przedstawioną w omawianym wierszu, są skazane na zagładę, zniszczenie. To herosi, bohaterowie, ale wyrazem ich bohaterstwa jest poświęcenie samozagłada. I nie byłoby w tym nic dziwnego – takie postawy znane są z mitologii (Prometeusz) i polskiej literatury romantycznej, gdyby nie fakt, że Asnyk dobitnie akcentuje ich samotność, niezrozumienie przez współczesnych – limba to nie przewodnik, jest ścigana, otaczana przez tłum świerków. [Cyt. za: A. Szóstak, Powtórka z literatury. Pozytywizm, wyd. Greg, Kraków, s. 130 -131.]
Limba – analiza utworu
Wiersz podzielony jest na siedem strof, każda liczy po cztery wersy, w wersach można się doliczyć ośmiu zgłosek – jest to więc wiersz sylabiczny. Wśród środków stylistycznych można wyróżnić: epitety (charakter wartościujący: limba jako indywidualizm, świerki jako przeciętność), personifikacje (dzięki nim wyraźne staje się przesłanie utworu: walka indywidualistów z tłumem), symbole (limba, świerki), metafory.