Horacy był wybitnym, rzymski poetą antycznym, określanym mianem najsłynniejszego łacińskiego liryka. Jest autorem zbioru Pieśni – z jego pierwszej części pochodzi utwór Ojczyzna okrętem (Pieśń XIV). Dzieło w alegorycznej formie przedstawia potęgę Imperium Rzymskiego, nieugiętego nawet w obliczu zniszczeń oraz zbliżającej się kolejnej wojny.
Ojczyzna okrętem – analiza i środki stylistyczne
Horacy niemal do perfekcji doprowadził pieśń – gatunek, który charakteryzuje się melodyjnością oraz często towarzyszącymi treści interpretacjami muzycznymi, wykonywany zazwyczaj podczas różnorodnych uroczystości. Typowy jest także podniosły, a nawet patetyczny nastrój, sławiący osobę, ideę czy określone zjawisko. Ojczyzna okrętem mieści się właśnie w ramach tej formy. W Polsce najszerzej rozpowszechnione jest jego tłumaczenie autorstwa Stefana Gołębiowskiego.
Omawiany utwór ma budowę stroficzną, poeta podzielił go na pięć zwrotek, liczących sobie po cztery dziewięciozgłoskowe wersy. Odpowiednią intonację budują rymy, dynamiki nadają natomiast przerzutnie – przeniesienie fragmentu wypowiedzi do kolejnej linii wpływa na rytm oraz pozwala na zachowanie stałej liczy zgłosek w obrębie pojedynczego wersu. Podmiot liryczny nie ujawnia wprost swej tożsamości, jednak z uwagi na zbieżność wątków biograficznych oraz poglądów można podejrzewać, że jest nim sam Horacy. Jest to osoba, która kocha i szanuje rodzinny kraj, jest patriotą, który martwi się o przyszłość ojczyzny, pragnie wpłynąć na jej losy oraz na decyzje władców. Wypowiada się z zastosowaniem liryki inwokacyjnej, inaczej zwrotu do adresata, wykorzystując charakterystyczne dla tego typu narracji, liczne apostrofy (Zdradne nurty, trzymaj się portu!; O nawo, wracasz na otwarte morze!; zgubnych wysp unikaj).
Omawiany wiersz cechuje się rozbudowaną warstwą artystyczną, mnogością środków stylistycznych. Cały utwór opiera się na koncepcji przedstawienia ojczyzny w sposób metaforyczny, pod postacią okrętu. Obiekt ten został poddany ożywieniu, nadano mu cechy istoty żywej (chełpi się, nie widzisz, strzeż się). Opis świata przedstawionego jest plastyczny oraz silnie oddziałujący na wyobraźnię czytelnika, a efekt ten budują liczne, obrazowe epitety (smagła sosna, zdradne nurty, afrykańska nawałnica, zdarte żagle, pontyjskie lasy, wzburzone fale, otwarte morze trwożny żeglarz) oraz porównanie (bez steru kadłub dryfuje, niczym wrak się chwieje na morzu). Wypowiedź podmiotu jest silnie emocjonalna, a targające nim gwałtowne uczucia obrazują dynamiczne wykrzyknienia (Morze!, Zdradne nurty, trzymaj się portu!), a także pytania retoryczne (Cóż czynisz?). Z uwagi na tematykę, pojawia się leksyka specjalistyczna związana z żeglarstwem (kadłub, nawa, maszt, reje, rufa).
Ojczyzna okrętem – interpretacja
Utwór opisuje wypłynięcie zniszczonego okrętu na otwarte, groźne morze – wydarzenie to obserwuje osoba mówiąca. Statek jest w opłakanym stanie, nie powinien opuszczać wybrzeża, jednak jest też nieugięty oraz nieustraszony, nie obawia się niebezpieczeństw i ostatecznie rusza w podróż. Niegdyś okręt budził powszechny podziw, był imponujący oraz trwały. Powstał z niezwykłego tworzywa, szlachetnego sosnowego drewna pochodzącego z pontyjskich lasów. Teraz jednak bardziej przypomina wrak, jest silnie uszkodzony.
