Cechy twórczości Adama Asnyka

W poezji Asnyka odzwierciedla się świadomość pokolenia, które żyło w cieniu upadku powstania styczniowego. W latach 1864–1872 w twórczości poety dominował pesymizm, natomiast tematyka utworów oscylowała wokół losu człowieka-wygnańca. W lirykach tego okresu to czas przeszły jest waloryzowany na rzecz zepchnięcia na plan dalszy czasu teraźniejszego. Pojawia się w wierszach motyw więzi z umarłymi, poczucie wyobcowania wśród żywych oraz oskarżenie o odrzucenie narodowych ideałów dla dobra tzw. racji stanu. Zaobserwować można silną więź z poezją romantyczną (m.in. Słowackim) – świadczą o tym motywy i wątki, sposób obrazowania, wersyfikacja oraz stylistyka. Za sztandarowe utwory tego okresu uważa się: Sen grobów (1865) – poemat będący rozrachunkiem z powstaniem styczniowym, oparty w dużej mierze na romantycznej symbolice; Epilog do Snu grobów oraz tzw. liryka bólu istnienia (Pijąc Falerno, Piosnka pijacka, Pod stopy krzyża, Prośba). Obok utworów pesymistycznych oraz poruszających tematykę polityczną, Asnyk pisał także utwory erotyczne. Liryka erotyczna poety cechuje się prostotą oraz bezpośredniością wypowiedzi, bardzo rozległą skalą nastrojów, a także precyzją w budowie. Wśród utworów erotycznych należy wymienić: Między nami nic nie było, Gdybym był młodszy, Jednego serca…, Ty czekaj mnie. Co znamienne, w erotykach pojawia się swoista ironia.

Drugi typ utworów Asnyka stanowią wiersze oscylujące wokół zagadnień filozoficznych. Na okres 1880-1894 przypadają utwory będące wyrazem światopoglądu pisarza. Asnyk tłumaczył swoją koncepcję dziejów Polski opartą na ewolucjonizmie. Twierdził, że należy pochylić się nad ideami przeszłych pokoleń, szukając w nich przyczynku do odrodzenia pokolenia przyszłego. Uważa się, że 30 sonetów Nad głębiami stanowi najpełniejszy wyraz poglądów poety. Asnyk tworzył także utwory programowe, zawierające bardzo konkretne postulaty ideowe (Przeminął czas, Daremne żale, Do młodych). Ponadto Asnyk w swej poezji rozmyślał nad współczesnym problemami społecznymi (Szkic do współczesnego obrazu).

W twórczości Asnyka należy także wyróżnić nurt tatrzański (cykl W Tatrach) oraz satyry uderzające swym ostrzem w politykę stańczyków (Historyczna nowa szkoła, Dzień wczorajszy).

Trzeba zauważyć, że Asnyk operował językiem prostym i jasnym (poza okresem młodzieńczym). Badacze podkreślają, że jego twórczość liryczna w swej formie oraz w podejmowanej tematyce zbliża się do publicystyki. Asnyk często umieszczał w wierszach prozaizmy, był oszczędny w używaniu metafor, budował zdania rozwinięte. Z drugiej strony jego wiersze cechują się kunsztowną wersyfikacją oraz urozmaiconą budową zwrotek i wyszukanymi rymami.

Poezja Asnyka była bardzo popularna w XIX oraz na początku XX wieku. Mimo, że poezja pisarza cieszyła się dużym uznaniem, nie przypadły do gustu publice utwory dramatyczne. Asnyk ponadto pisał opowiadania, w których odnaleźć można elementy autobiograficzne. Znany jest także jako autor prac krytyczno-literackich, m.in. o Antygonie Sofoklesa i Królu–Duchu Słowackiego.

Tomy poetyckie:

Poezje t. I – II, 1972

Poezje t. III, 1880

Poezje t. IV, 1894

Nad głębiami

Utwory dramatyczne:

Gałązka heliotropu, 1869

Przyjaciele Hioba, 1879

Komedia konkursowa, 1888

Walka stronnictw, 1869

Bracia Lerche, 1888

Żyd, 1875

Cola Rienzi, 1873

Kiejstut, 1878

Opowiadania:

Panna Leokadia, 1968

Wśród lasu, 1877

Opiekunowie, 1882

Dodaj komentarz