Chłopi tom I – motywy literackie

Władysław Reymont otrzymał nagrodę Nobla za epicką tetralogię pod tytułem „Chłopi”. Podział na tomy nie jest przypadkowy, ponieważ każdy reprezentuje jedną porę roku, według której wyznaczony zostaje rytm życia wsi. Tom pierwszy opisuje jesień, gdy zbierane są ostatnie plony, a chłopi przygotowują się na zimę. Praca na polu jest wyjątkowo ciężka. Opowieść ukazuje mieszkańców o różnym statusie, tych, którzy posiadają ziemię, jak całkowicie pozbawionych majątku. Ukazane zostają także dokładne relacje między mieszkańcami Lipiec.

Motyw wsi

Akcja „Chłopów” rozgrywa się we wsi Lipiec. Niewielka miejscowość jest wysoce zhierarchizowana. Każdy zna swoje miejsce w społeczności. O statusie mówi także rozkład domów, najbogatsi chłopi (tacy jak Maciej Boryna) mieszkają w samym centrum wsi. Im dalej, tym niższy status dany człowiek posiada. Największym szacunkiem cieszą się mieszkańcy, którzy dużo pracują (stąd dość oschłe traktowanie Jagny, która dobrze się ubiera i nie jest spracowana). 

Ziemia stanowi ich główne źródło utrzymania. Ona daje plony, które pozwalają na to, by mieli co jeść oraz daje zarobek. Stąd konflikty dotyczące podziału ziemi. Dzieci pragną się usamodzielnić, dlatego proszą rodziców o podzielenie pola. 

Motyw przyrody

Wpływ natury na rytm życia chłopów jest ogromny. Pory roku wyznaczają określone prace, tak samo, jak pory dnia — wschód słońca wyznacza początek pracy, a zachód jej koniec. Warunki atmosferyczne mają także duże znaczenie dla chłopów, ponieważ mogą ją ułatwiać (deszcze, przez co nie trzeba podlewać upraw, umiarkowane słonce, dzięki któremu łatwo i pracować) doglądanie ziemi, lub ją utrudniać. Przez susze, wichury, zasiane plony mogą zostać zniszczone, przez co rolnicy będą mieli mniej żywności. 

Przez strach przed potęgą przyrody, chłopi starają się z nią koegzystować. Szanują ją, a także proszą Boga o dobre plony, które pozwolą im na przetrwanie zimy. Dobry rok może zostać zwieńczony weselem czy chrzcinami, na które w innym wypadku nie byłoby środków.

Motyw wiary

Mimo tego, że Lipce są wyjątkowo małą miejscowością, funkcjonuje na jej terenie parafia. Kościół znajduje się na uboczu, jednak w niedzielę stanowi centrum życia chłopów. Ksiądz proboszcz dba o mieszkańców i pomaga tym, którzy znajdują się w najtrudniejszej sytuacji (Agata). Zapewnia również oparcie duchowe oraz dba o duchowość mieszkańców przez organizacje uroczystości (śluby, chrzciny, pogrzeby). Jest z tego względu bardzo szanowany. Podczas niedzielnej mszy zostaje także zachowana hierarchia, w pierwszych ławkach mogą siedzieć jedynie najbardziej szanowani mieszkańcy. 

Chłopi są bogobojni. Wiara ma dla nich kluczowe znaczenie, wszyscy chodzą w niedzielę do kościoła. Jest to też dzień odpoczynku, gdy mogą ładnie się ubrać i odetchnąć po ciężkim tygodniu. Wierzą, że Bóg dba o nich, i da im dobre plony. Są wierni także wtedy, gdy sytuacja staje się trudna, np. pojawia się susza.

Motyw starości

Osoby starsze stanowią problem dla rodzin. Nie mogą oni już pracować, a utrzymanie dodatkowej osoby dla niektórych chłopów staje się po prostu niemożliwe. Problematyczna jest głównie zima, gdy plonów nie ma i ciężko wygospodarować więcej opału czy żywności. Przez to biedniejsze domy muszą wyrzucać starszych, aby chodzili od wsi do wsi żebrać. Nie mają oni tego jednak za złe bliskim, ponieważ ich sytuacja jest i tak trudna. Takiego losu boi się Maciej Boryna, dlatego nie chce podzielić dzieciom ziemi.

Motyw miłości

Miłość ma w powieści wiele wymiarów. Pokazany jest związek Boryny i Jagny, na który dwukrotny wdowiec nie decyduje się z miłości, a braku sił. Potrzebuje dodatkowej pomocy w gospodarstwie, dlatego bierze sobie dużo młodszą żonę. Tak naprawdę, jedyne, co mężczyzna prawdziwie kocha, jest jego majątek. Nie interesuje się swoimi dziećmi, z którymi wchodzi w liczne spory.

Hanka ukazuje wierność i bezinteresowną miłość. Kocha ona męża, ale także jest doskonałą matką, która dba o dzieci. Wybacza Antkowi zdradę, opiekuje się również swoimi rodzicami oraz Boryną, gdy podupada on na zdrowiu.

Motyw konfliktu

Jedną z głównych przyczyn konfliktów przedstawionych w tetralogii jest ziemia. Młodzi pragną otrzymać ją od rodziców, aby móc się usamodzielnić i nauczyć gospodarować. Nie są jednak do tego dopuszczani. Maciej Boryna boi się, że podzieli los Jagustynki, która oddała ziemię dzieciom, po czym one kazały jej pracować ciężko w gospodarstwie. 

Innym powodem sporów w utworze są uczucia. Antek i Boryna spierają się o kwestie materialne, ale również w pewnej podświadomości rywalizują o Jagnę, mimo że syn jest już żonaty. 

Motyw pracy

Praca na roli jest wymagająca, jednak daje ona satysfakcję. Osoby, które dużo pracują, są szanowane w społeczności. Opisane są życiorysy osób, które dorobiły się i ciężką pracą poprawiły swój status materialny (Szymek, Hanka). Antek, syn Boryny ciężko pracuje, jednak nie sprawia mu ona radości. Chciałby się usamodzielnić, co nie jest możliwe, ponieważ ojciec nie chce dać mu ziemi. Cały czas pozostaje na utrzymaniu ojca, który nie płaci mu za wykonaną pracę, a jedynie zapewnia miejsce do życia. Prowadzi to do jego frustracji i cierpienia.

Jagna, która nie pracuje, jest obiektem kpin. Nikt nie traktuje jej poważnie, ponieważ inni chłopi uważają pracę za ogromną wartość. Dziewczyna, która jej unika, postrzegana jest jako krętaczka i wygodnicka. 

Dodaj komentarz