Jakie poglądy przypisał Sokratesowi Arystofanes w Chmurach?

„Chmury” to komedia Arystofanesa, która została napisana w V wieku p.n.e.. Opowiada historię ojca i syna, którzy próbują zrobić wszystko, by umorzyć dług, nie spłacając go. W celu zasięgnięcia wiedzy starszy z mężczyzn – Strepsjades – udaje się do szkoły Sokratesa, który nakazuje mu wierzyć w chmury, a odrzucić wiarę w bogów. Ojciec posyła do szkoły również syna, który staje się dużo inteligentniejszy od ojca, co wykorzystuje przeciwko niemu.

W dziele pokazana została postać Sokratesa – filozofa i nauczyciela, który żył w tych samych czasach, co autor komedii. Arystofanes nie był jednak zwolennikiem działalności Sokratesa, wręcz przeciwnie, nie zgadzał się z jego poglądami.

Arystofanes ukazał filozofa jako nietypowego dziwaka, który naucza młodzież w swojej filozoficznej szkole. Sokrates porównuje się do sofistów – wędrownych nauczycieli, którzy za drobne wynagrodzenie uczyli okoliczną młodzież, jak funkcjonuje świat. Początkowo sofiści uważani byli za postacie pozytywne, które krzewiły naukę oraz pozwalały młodym stać się bardziej wykształconymi, jednak z biegiem lat sofiści zaczęli być krytykowani za pobieranie pieniędzy za swoją pracę.

Sokrates, według Arystofanesa, w żaden sposób nie równał się z sofistami. Autor porównał filozofa do wędrownych nauczycieli w sposób ironiczny i sarkastyczny, chcąc umniejszyć Sokratesowi i jego filozofii.

Pierwszy raz filozof pojawia się w dziele, kiedy Strepsjades prosi go o przyjęcie na swoje nauki. Sokrates siedzi wtedy w koszu, który jest zawieszony na drzewie. Zgadza się przyjąć starszego mężczyznę i pierwszego, czego go uczy, to wiara w chmury. Sokrates uważa, że wiarę w bogów należy odrzucić, ponieważ to jedynie ułuda i kłamstwo. To chmury miały zapewniać dobrobyt i szczęście. Łatwowierny Strepsjades wierzy filozofowi i od razu zaczyna wierzyć w chmury.

Następnie do szkoły idzie Fejdippides, syn Strepsjadesa. Sokrates nie chce go przyjąć, jednak czyni to dopiero wtedy, gdy ojciec płaci za naukę sporą sumę pieniędzy. Arystofanes nie zgadzał się z takim podejściem, uważał, że nauka powinna być darmowa i udzielana przez ludzi o odpowiednich kompetencjach. Autor nie uważał, by Sokrates był taką osobą. Według Arystofanesa, filozof nie nadawał się na nauczyciela, a tym bardziej nie powinien pobierać za naukę pieniędzy.

Brak umiejętności pedagogicznych filozofa Arystofanes udowadnia w momencie, kiedy Fejdippides zdaje sobie sprawę z tego, jak potężną władzę daje mu wiedza i odpowiednie umiejętności wysławiania się. Chłopak staje się zbyt pewny siebie, narcystyczny i bezczelny, czuje się bezkarny i uważa, że jest lepszy od innych, szczególnie tych, którzy nie są tak inteligentni, jak on. Kłótnia między ojcem a synem kończy się pobiciem Strepsjadesa przez Fejdippidesa, który uważa, że miał prawo, by uderzyć ojca.

Arystofanes nie miał dobrego zdania o Sokratesie. Nie zgadzał się z jego poglądami i działalnością. Uważał, że jego nauki tylko szkodzą, zamiast pomagać i sądził, że w ten sposób młodzież schodzi na złą drogę, odwracając się od tradycji i wartości. Arystofanes nie rozumiał także tego, że filozof namawia ludzi, by odwrócili się od bogów. Według autora miał także zły wpływ na społeczeństwo, co udowadniać miała historia Fejdippidesa.

„Chmury” to jedyny tekst literacki, w którym pojawia się Sokrates. Komedia została napisana za życia filozofa, co jeszcze bardziej dodaje wiarygodności opisywanym sytuacjom. Poza tym, Sokrates został skazany na śmierć, ponieważ został oskarżony o demoralizację młodzieży. Może więc Arystofanes nie wyjaskrawił postaci filozofa na potrzeby komedii, a opisał jego rzeczywiste zachowania?

Dodaj komentarz