Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego to jedna z najpopularniejszych powieści polskiego oświecenia. Jej główny bohater dojrzewa na oczach czytelnika, a także przeżywa przygody, których wymyślenia nie powstydziłby się niejeden współczesny autor literatury przygodowej.
Charakterystyka Mikołaja Doświadczyńskiego
Mikołaja Doświadczyńskiego poznajemy jako kilkuletniego chłopca, syna szlacheckiej pary, który wychowuje się w dostatku i niczego mu nie brakuje. Jest chłopcem wrażliwym, ale ze wszech miar normalnym. Jego ojciec jest poważaną w okolicy personą, choć ma problem z nadużywaniem alkoholu, matka zaś czułą i dobrotliwą opiekunką. Chłopak wychowuje się głównie wśród kobiet, potem zaś trafia do szkoły z dala od domu, gdzie spędza cały okres dojrzewania.
Mikołaj w tym czasie nabiera rysów charakteru. Jest człowiekiem zdolnym, ale nieco leniwym, przez co nie udaje mu się wyjść przed szereg w kwestii dobrych ocen. Skłonność do psot i zabaw skutkuje wielokrotnymi karami, jednak trudno byłoby to uznać za coś wyjątkowego – młodzieniec jest po prostu zwykłym nastolatkiem. Przeżywa pierwsze wzloty i upadki oraz zawód miłosny, który odciska się piętnem na jego nastoletniej osobowości.
Doświadczyński w bardzo młodym wieku traci rodziców i dziedziczy ich majątek. Trudne doświadczenia jednak nie złamują go, a motywują. Po odbyciu stosownej żałoby, chłopak postanawia skorzystać z uzyskanej właśnie niezależności i wyruszyć w daleką podróż, by poznać świat. Świadczy to o jego wielkiej ciekawości, pożądliwości wobec życia, a także rozsądku, by dobrze spożytkować posiadane przez siebie środki.
W wyniku katastrofy statku trafia na wyspę Nipu, gdzie staje się członkiem społeczności Nipuan. Do obcej kultury Mikołaj podchodzi z wielkim szacunkiem, otwartością i ciekawością. Dostosowuje się do kultury ludzi, którzy uratowali go przed śmiercią. Przez wiele miesięcy pokornie pobiera nauki, by zasłużyć na miano członka ich narodu. Szanuje zasady i wpaja je sobie na tyle mocno, że próbuje je wdrożyć w późniejszym okresie życia, kiedy już wróci do Polski.
Tęsknota za ojczyzną bowiem zaczyna mu dokuczać, co świadczy o jego wielkim wewnętrznym przywiązaniu do kraju dzieciństwa oraz do rodzimej kultury. Podejmuje więc wiele ryzyko samodzielnej podróży i wykazuje się wielkim hartem ducha i niezłomnością, ponieważ w drodze powrotnej do Polski spotyka wiele przeciwności losu. Po powrocie osiada w swoim majątku i stara się żyć według nipuańskich prawideł. Podejmuje również szeroko zakrojoną działalność społeczną, zostaje posłem, jednak zadanie to okazuje się być zbyt nieuczciwe dla prostodusznego i szlachetnego Mikołaja.
Ostatecznie Mikołaj odnajduje młodzieńczą miłość i osiada na wsi, by wieść spokojne życie i spisywać swoje pamiętniki dla potomności. Mikołaj Doświadczyński jest bardzo ciekawą postacią. Łączyw sobie bardzo dobre cechy polskie takie jak miłość do ojczyzny czy odwaga i umiejętność poradzenia sobie w każdej sytuacji, z niezwykłą otwartością na to, co inne, różne od niego samego, nieznane. Pobyt na wyspie Nipu odmienia go,poszerza jego horyzonty, otwiera mu oczy na wiele spraw, choć nie wszystkie te zasady da się wprowadzić w życiu gdzieś indziej.