Postać matki w światowej kulturze ma miejsce wyjątkowe. Matka symbolizuje życie, opiekę, dobro, czułość i miłość, przez fakt, że to ona nosi pod sercem dziecko, wydaje je na świat i otacza opieką w pierwszych najważniejszych chwilach życia. Matka też zawsze związana jest ze swoim dzieckiem w specyficzny, bardzo silny sposób, co zasługuje na specjalne traktowanie. W sztuce i kulturze mamy do czynienia z wieloma postaciami matek, które idealnie wpisują się w stereotyp, według którego rodzicielka jest w stanie poświęcić dla dziecka nawet własne życie.
Lament świętokrzyski to jeden z najwcześniejszych utworów literackich napisanych w języku polskim. Pochodzi ze średniowiecza i – jak większość dzieł sztuki tamtego okresu – dotyczy spraw religijnych i biblijnych. Ten konkretny utwór jest niejako wypowiedzią Matki Boskiej, stojącej pod krzyżem, na którym właśnie skonał jej jedyny i ukochany syn – Jezus Chrystus. Maria wyraża swój ogromny żal i wielkie cierpienie, jakiego doświadcza. Oto zmuszona została do patrzenia na śmierć istoty, którą sama wydała na świat. W dodatku był to syn samego Boga, a mimo to skonał jak każdy śmiertelnik, w dodatku w wielkich mękach. Patrzenie rodziców na śmierć dzieci już samo w sobie jest doświadczeniem wstrząsającym i niejako przeciwnym naturze, ale tutaj okoliczności wydają się jeszcze bardziej dramatyczne poprzez sakralny charakter tej relacji. Maria błaga ludzi, żeby się nad nią litowali i żeby docenili niewiarygodną ilość cierpienia, jakiego doświadcza ona i jakiego doświadczył niedawno jej syn. Ten poruszający utwór jest świadectwem tego, że każde dziecko jest zawsze częścią serca swojej matki, która każdy jego ból odczuwa jako swój własny.
Postać matki uchwycona została również przez wybitnego romantycznego poetę polskiego, Adama Mickiewicza, w jego najsłynniejszym dziele dramatycznym – Dziadach cz. III. Widzimy tam Panią Rollison, matkę uwięzionego przez carskich urzędników studenta. Stara się ona wstawić za więzionym i torturowanym synem, który jest niewinny. Kobieta przychodzi do samego senatora Nowosilcowa, który jest najwyższą instancją, do której może się w tej sprawie zwrócić. Kobieta upokarza się przed nim, karmiąc jego pychę, ale jest w stanie zrobić wszystko, byle tylko poprawić los swojego dziecka. Niestety, Rollison doznaje wypadku w więzieniu, a wszystko wskazuje na to, że było to celowe działanie przesłuchujących go żołnierzy. Wprawia to kobietę w rozpacz, którą przewalcza jedynie dzięki pociechom Księdza Piotra, który przepowiada, że młodzieniec przeżył.
Pani Jadwiga Barykowa, jedna z bohaterek Przedwiośnia Stefana Żeromskiego, była matką głównego bohatera, Cezarego. Gdy wybuchła I wojna światowa, jej mąż wyruszył na front i pozostawił ją samą w domu z dorastającym, krnąbrnym nastolatkiem. W niedługim czasie do Baku dotarła również brutalna rewolucja bolszewicka, która spowodowała biedę, spustoszenie i chaos społeczny. Pani Jadwiga musiała jednak pracować ponad siły, by utrzymać siebie i przede wszystkim syna. Pracowała ciężko i w ciągu kilkunastu miesięcy bardzo się postarzała i podupadła na zdrowiu. Jej trud został w końcu zauważony przez Cezarego i doceniony. Niestety w niedługim czasie później pani Jadwiga zginęła z ręki rewolucjonistów za pomoc uciekającym arystokratkom. Do ostatniej chwili życia była jednak kobietą pomocną i empatyczną, a przede wszystkim kochającą i zdolną do najwyższych poświęceń dla swojego syna matką.
Jak widać na podstawie powyższych przykładów. wiele jest przedstawień matek w literaturze polskiej. Wykluwa się z nich wizerunek kobiety nastawionej na absolutne poświęcenie się istocie, której dała życie. Matka zawsze cierpi przez cierpienie swojego dziecka, zawsze też raduje się jego szczęściem. Jest przy nim i dba o nie, jak o niemowlę, niezależnie od wieku dziecka. Dzięki lekturze słynnych dzieł możemy przyjrzeć się własnemu podejściu nie tylko do swoich własnych mam, ale także w ogóle do pozycji matki w dzisiejszym świecie kulturowym. Warto się nad tym zastanawiać zawsze, ponieważ kult matki jest starszy niż jakiekolwiek dzieła literackie, nawet te już zabytkowe. Cierpienie matki jest natomiast kwestią, która porusza niezależnie od czasów, w których żyjemy i jakichkolwiek innych okoliczności.