Powieść „Quo vadis” to jedno z największych dzieł Henryk Sienkiewicza. Przetłumaczona na ponad pięćdziesiąt języków opowieść o sile wiary i miłości na tle Imperium Rzymskiego czasów Nerona wykorzystuje wiele motywów literackich. Są to:
Motyw Boga
Bóg chrześcijan jest dobry i miłosierny. Poświęcił się za nich na krzyżu, podczas gdy bogowie Rzymian są surowi i samolubni.
Motyw wiary
Chrześcijanie reprezentują prawdziwą wiarę – gorącą, szczerą i dającą oparcie w życiu. To z niej czerpią pocieszenie w obliczu prześladowań. Wierzą bowiem, że zjednoczą się z Bogiem i zmartwychwstaną.
Motyw miłości tragicznej
Niewolnica Eunice kocha Winicjusza. Szczere uczucie zostaje odwzajemnione, lecz przerywa je rozkaz Nerona o zabiciu epikurejczyka. Eunice wybiera śmierć z ukochanym zamiast wolności. Podobnie Akte, odtrącona dla Poppei kochanka Nerona. Jako jedyna widzi we władcy dawne dobro i pozostaje mu wierna o śmierci.
Motyw miłości spełnionej
Miłość Lidii i Winicjusza rozwija się od prostego pożądania kobiety przez patrycjusza, po próbę zrozumienia, aż po głębokie przywiązanie i prawdziwe uczucie. Ostatecznie pod jej wpływem Winicjusz przyjmuje chrześcijaństwo, a ukochani razem znajdują szczęście na Sycylii.
Motyw buntu
Lidia buntuje się przeciwko próbom zdobycia jej przez Winicjusza. Ten z kolei buntuje się przeciwko chrześcijańskim wartościom. Z kolei samobójstwo Petroniusza jest wyrazem buntu przeciwko Neronowi.
Motyw pokory
Chrześcijanie z pokorą przyjmowali śmierć męczeńską, wierząc miłosiernemu Bogu. Rzymianie nie rozumieli ich, choć z czasem zaczęli przez to szanować. Winicjusz również nauczył się pokory poprzez styczność z chrześcijaństwem.
Motyw przemiany
Winicjusz początkowo jest butnym i rozpustnym rzymskim patrycjuszem. Jednak pod wpływem wiary Lidii zaczyna się zmieniać. Poznając chrześcijaństwo i ścierając się z jego tezami, Winicjusz dostrzega błędy wcześniejszego życia. Ostatecznie przyjmuje chrześcijaństwo.
Motyw cierpienia
Cierpiący niesłuszne prześladowania chrześcijanie giną za wiarę na różne, okrutne sposoby. Ich agonia jest rozrywką dla Rzymian. Cierpi również Pomponia Grecyna, wiedząc, że po śmierci zostanie rozdzielona z mężem poganinem. Wierna Akte doznaje katuszy, odrzucona przez Nerona. Z kolei Marek Winicjusz cierpi z powodu rozdzielenia z Lidią.
Motyw nadziei
Nadzieja towarzyszy chrześcijanom do końca. Wierni przyrzeczeniu Chrystusa, wierzą w zmartwychwstanie i dlatego zdolni są do przetrwać prześladowania.
Motyw przebaczenia
Przebiegły Chilon Chilonides wyrządził wiele złego dla Glaukosa i gminy chrześcijańskiej. Obawiał się zemsty ze strony starego znajomego, mimo to w czasie swojej śmierci męczeńskiej Glaukos przebacza Chilonowi. Grek nie potrafi tego zrozumieć, ponieważ sam nigdy by tak nie postąpił.
Motyw władcy
Neron to władca bezwzględny, a przy tym nieudolny i zamknięty w kręgu rozpasanej elity. Uważa się za artystę, przez co plugawi majestat augusta i cezara błazeństwami. Skazuje chrześcijan na prześladowania, chcąc znaleźć ludowi winnych spalenia Rzymu. Ostatecznie zaś, sam oskarżony o ten czyn, nie potrafi nawet popełnić samobójstwa. Neron to przykład złego władcy, nieudolnego i kapryśnego despoty.
Motyw przyjaźni
Petroniusz i Marek Winicjusz są przyjaciółmi. Epikurejczyk, wiedziony przywiązaniem do patrycjusza, od samego początku pomaga mu w zdobyciu Lidii, a potem uwolnieniu jej z rąk Nerona.
Motyw zbrodni
Zbrodnia stanowi wśród elit Rzymu powszechność. Neron doszedł do władzy, zabijając matkę, brata i żonę, utrzymuje ją zaś w sposób równie krwawy. Chilon Chilonides również nie waha się przed zmanipulowaniem Ursusa do zabicia Glaukosa – człowieka, którego rodzinę przed laty sprzedał w niewolę.
Motyw miasta
Rzym to w powieści Sienkiewicza miasto prepychu i rozpusty. Ukazany jest jako miejsce styku świata pogańskiego i chrześcijańskiego. To arena, na której czytelnik obserwuje przemianę starożytnego świata w świat chrześcijański.
Motyw artysty
Neron uważa się za wielkiego artystę. W rzeczywistości utwierdzają go w takim przekonaniu jedynie członkowie dworu, sam władza nie ma zaś wybitnych zdolności. Kiedy Rzym płonie, bardziej obchodzi go jego mierna sztuka i odpowiednie pozowanie, niż dramat miasta.
Motyw kobiety
Lidia odróżnia się od rzymianek swoją dobrocią i czystością. Pomponia Grecyna to kochającą żona i matka, którą boli wizja pośmiertnej rozłąki z pogańskim mężem. Wierna Eunice woli cierpieć i umrzeć u boku Pompejusza, niż być wolną. Z kolei diaboliczna Poppeia to bezwzględna i okrutna manipulatorka, kochająca jedynie własnego syna, Rufiusa.
Motyw samobójstwa
W akcie buntu przeciwko tyranii Nerona i wyzwolenia spod jego ucisku Popmejusz postanawia popełnić samobójstwo. Robi to na wieść o rozkazie władcy, by go zabito. Woli sam odebrać sobie życie, drwiąc tym samym z tyrana. Wraz z nim samobójstwo popełnia niewolnic Eunice, zakochana w swoim panu.
Motyw dziecka
Śmierć małej Augusty, córki Nerona i Poppei, była wielką tragedią dla okrutnego władcy. Z kolei los jego syna, Rufiusa, ukazuje, jak bardzo degenerowany był Neron. Kazał on bowiem udusić dziecko, kiedy te zasnęło na odczycie jego poezji.
Motyw ogrodu
Ogrody Agryppy to obraz przepychu, będący później areną kaźni chrześcijan. Z kolei ogrody Pomponii Grecyny i Aulusa Plaucjusza są oazą spokoju i piękna. Miejscem wytchnienia rodziny i zabaw dzieci.