Różnice wszelkiej maści napotykane przez przedstawicieli różnych generacji to stary jak ludzkość. Jedno z pierwszych zdań zapisanych ludzką ręką dotyczyło właśnie rozczarowania, jakie rzekomo młode pokolenie przynosiło starszemu. Nie jest niczym nowym stwierdzenie, że starsi zawsze są spokojniejsi, bardziej doświadczeni, zdystansowani i opanowani, a młodzi bardziej spontaniczni, energiczni, choć mniej rozważni i logiczni. W każdej z tych postaw są zarówno plusy, jak i minusy. Relacje międzypokoleniowe i wyżej wspomniane problemy nie dotyczą wyłącznie sytuacji jednostkowych, rodzinnych, lecz także bardziej ogólnych czy wręcz ogólnospołecznych, ponieważ społeczeństwa również kształtowane są przez przedstawicieli kolejnych pokoleń, które nie zawsze się ze sobą zgadzają. Dobrze obrazuje te problemy literatura.
Najbardziej chyba znanym utworem polskiej literatury XX wieku, który dotyka problemu relacji międzypokoleniowych jest Tango Sławomira Mrożka. Dramat opowiada o młodym człowieku, Arturze, studencie medycyny, człowieku spragnionym stabilizacji i życia w tradycyjnym środowisku. Tego jednak nie jest mu w stanie zapewnić jego rodzina, która jest na bakier ze wszystkimi normami społecznymi, obyczajami i konwenansami. Stomil i Eleonora, rodzice Artura, to para, która nie wyrosła z młodzieńczego buntu przeciwko systemowi, przez co w dorosłym życiu nie potrafią być odpowiedzialni. Więcej nawet – do takiego samego życia namawiają Artura, który jednak chce przeżyć młodość w standardowy sposób. Chce się buntować, ale nie ma przeciwko czemu. Próbuje więc skłonić całą rodzinę do wtłoczenia się z powrotem na tory tradycji. Nie udaje mu się to, nawet śmierć babki Eugenii nie jest w stanie przebiec w standardowy, poważny i godny sposób. Ceremonia ślubna również. W końcu zrezygnowany Artur upija się i zostaje zabity przez Edka – tajemniczego mężczyznę sprowadzonego do domu przez Stomila w ramach „eksperymentu teatralnego”. Losy tej rodziny mogą być interpretowane jako losy społeczeństwa. Mrożek wydaje się ostrzegać – wszędzie tam, gdzie porządek jest zastępowany przez anarchię myloną z wolnością, tam stwarzają się idealne warunki do tego, by władzę przejął ktoś, kto nie zawaha się użyć przemocy. Wydźwięk tego utworu, co godne zauważenia, był szczególny, ponieważ Tango zostało opublikowane w czasach PRL, w czasach cenzury i totalitaryzmu w Polsce, a przecież był to utwór właśnie sprzeciwiający się takiego postrzeganiu zarówno władzy, jak i „porządku” społecznego.
O konflikcie pokoleń można mówić również w kontekście Przedwiośnia Stefana Żeromskiego, chociaż ten autor umieścił go w nieco innych warunkach społeczno-historycznych. Bohaterem powieści jest Cezary Baryka, który za namową ojca powraca z Baku do Polski, gdy ta odzyskuje niepodległość w 1918 roku. Tam spotyka się z Szymonem Gajowcem, wysoko postawionym urzędnikiem państwowym, który jest zwolennikiem demokratyzacji młodego państwa i reform, wolnych, ale pewnych w efekcie. Młody Baryka został uwiedziony przez idee komunistyczne jeszcze w Baku, choć nie jest już zwolennikiem rewolucji, przez którą krwawo stracił matkę i miasto dzieciństwa. Między mężczyznami dochodzi do konfliktów na tle światopoglądowym. Gajowiec czuje się odpowiedzialny za ukształtowanie wewnętrzne młodego Baryki, ten nie daje się przekonać do powolnej drogi demokratyzacji państwa, choć nie potrafi również uwierzyć komunistom warszawskim, którzy nadal wierzą w bolszewickie racje rewolucyjne. Oni jednak nie widzieli rewolucji na własne oczy. Cezary jest zagubiony, co znajduje swoje odzwierciedlenie w skandalu obyczajowym, jaki wywołuje w dworku szlacheckim w Nawłoci. Kiedy wraca do Warszawy, bierze udział w pochodzie komunistycznym, jednak idzie daleko od głównego strumienia ludzkiego. Konflikt pomiędzy Gajowcem a Baryką polegał nie tylko na różnicy wieku, wychowania i pochodzenia. To było starcie dwóch koncepcji tego, jak miała rozwijać się Polska. Młody człowiek skłaniał się ku zburzeniu starego porządku i jak najszybszej budowie nowoczesnego i nowego państwa, w którym dominować będzie idea sprawiedliwości. Gajowiec wiedział, że komuniści nie mają spójnej propozycji politycznej i że budowanie państwa musi zająć dużo czasu, niczego nie da się zrobić szybko. Skłonności Baryki i Gajowca do popierania różnych koncepcji zgadzają się z ich przynależnością metrykalną. Szymon Gajowiec, człowiek dojrzały, urzędnik i doświadczony polityk, był cierpliwy, wiedział, co należy zrobić i że nie da się tego przyspieszyć. Młody Baryka, w którym wrzała witalność, chęć działania i marzenia o kraju idealnym, skłaniał się ku wierze w komunizm, który łatwo dawał nadzieję na wielkie rzeczy, jednak niczego nie potrafił zagwarantować.
Konflikty pokoleniowe w świecie literatury działy się nie tylko na kartach powieści i scenach teatrów, lecz także w rzeczywistości. Wystarczy wspomnieć słynny konflikt klasyków z romantykami na przęłomie XVIII i XIX wieku. Romantycy byli młodymi twórcami, którzy widząc niestałość świata próbowali opowiadać o nim innym, własnym, nowoczesnym językiem, czego nie rozumiało starsze pokolenie, przyzwyczajone do własnego stylu, niechętne zmianom i wpuszczaniu na scenę młodych, być może zdolniejszych od siebie, poetów. W takich chwilach, z oczywistych względów, zawsze wygrywa pokolenie młodsze. ROmantycy dokonali istnej rewolucji w literaturze, na tyle silnej, że do dzisiaj każdy nowy twórca w jakiś sposób musi opowiedzieć się wobec ich wizji świata.
Jak widać na powyższych przykładach, relacje i konflikty międzypokoleniowe mają bardzo duży wpływ na to, jak funkcjonują całe społeczeństwa. Te spory co prawda kumulują się w sytuacjach indywidualnych, np. rodzinnych, jednak własnie z rodzin składa się społeczeństwo, które prędzej czy później przejmuje te kłopoty, tylko już w makroskali. Warto być tego świadomym, niezależnie od tego, do którego pokolenia się przynależy.