Exegi monumentum - Wybudowałem pomnik

Exegi monumentum są ostatnim utworem umieszczonym w III księdze zbioru Pieśni. Stanowią monumentalne ukoronowanie tego dzieła.

Horacy, pisząc swoje Pieśni, znajdował się u szczytu sławy – był znanym i cenionym poetą zarówno wśród elity kulturalnej Rzymu, jak i w kręgach przedstawicieli władzy państwowej. Pozostając pod możnym wpływem dostojnika, Gajusza Cylniusza Mecenasa i uwolniony od trosk materialnych, całkowicie poświęcił się twórczości poetyckiej. Jej owocem stały się m.in. Pieśni, zwane inaczej Carmina.

Tytuł utworu sugeruje, że mamy do czynienia z pieśnią, jednak w rzeczywistości Exegi monumentum są odą (oda to utwór o charakterze pochwalnym, utrzymany w patetycznym stylu, opiewający wybitną postać – wiersz Horacego realizuje wszystkie te cechy). Tekst składa się z czterech strof. Jego lektura jest nieco utrudniona, gdyż występują tutaj przerzutnie – nie tylko wewnątrzzwrotkowe, ale i międzystroficzne. Pierwsze słowa podmiotu lirycznego, którym jest sam autor, przemawiający w pierwszej osobie liczby pojedynczej, obwieszczają zakończenie pracy nad wspaniałym dziełem:

 Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu

 strzelający nad ogrom królewskich piramid

Poeta mówi o sobie jak o budowniczym, który ukończył pracę i prezentuje wszystkim jej owoc – potężny pomnik, który postawił sobie już za życia. Jego monument jest bardziej imponujący niż wszystkie dotychczas powstałe budowle. To gmach trwalszy niż spiż (tworzywo tradycyjnych pomników) i przewyższający królewskie piramidy. Horacy, zachwycony swoim osiągnięciem, jest przekonany, że nawet monumenty ku czci wybitnych osobistości i grobowce faraonów (którzy byli czczeni jak bogowie) nie są tak fenomenalne jak jego statua sławy. Swoją chwalebną nowiną dzieli się ze wszystkimi ludźmi. Jego wypowiedź utrzymana jest w radosnym, ale i poważnym, triumfalnym tonie.