Św. Franciszek z Asyżu to bardzo istotna postać w historii Kościoła Katolickiego. Jego skromny, przepełniony modlitwą żywot niepozbawiony był radości. Ten niezwykły człowiek odnajdywał Boga pośród jego stworzeń, stając się patronem ekologów. Napisane przez anonimowego twórcę Kwiatki świętego Franciszka stanowiły opis niezwykłego życia świętego, dały zarazem podwaliny nurtu nowego nurtu literackiego. Mowa tu o franciszkanizmie.
Franciszkanizm – definicja i cechy
Franciszkanizm jest nurtem literacki powstałym na kanwie światopoglądu zapoczątkowanego przez św. Franciszka z Asyżu. Jego pierwsze przejawy pojawił się już za czasów średniowiecza, jednak prawdziwy franciszkanizm literacki powstał dopiero w wieku XX. Nurt ten propaguje życie zgodne z ideałami braci mniejszych, zakonu założonego przez św. Franciszka. Należą do nich przede wszystkim umiłowanie Boga i szacunek do przyrody. Bohater utworu franciszkańskiego przejawiał sobą szczerą radość z życia i bycia dzieckiem Bożym. Cechy te prowadziły do pokory oraz ubóstwa, materialne dobro było bowiem mniej ważne niż miłość do bliźniego. Wiązało się z tym spokojne przyjmowanie cierpienia i pokutowanie za popełnione grzechy. Franciszkanizm afirmował prostotę w człowieku, kierowanie się zasadami ewangelicznymi i pomoc potrzebującym. Jako nurt literacki uznawany jest za odpowiedź na popularyzację filozofii Nietzschego i symbolizm w sztuce.
Franciszkanizm – twórcy
Janusz Korczak
Działacz społeczny, pedagog i pisarz żydowskiego pochodzenia, który całe swoje życie poświęcił sprawie dobra dzieci. Najbardziej znany ze swojej działalności pedagogicznej, w której przetarł szlaki nowego sposobu podejścia do najmłodszych. Realizował się również na gruncie literackim, jego dziełem jest m.in. Król Maciuś pierwszy. Franciszkanizm w twórczości, jak i podejściu Korczaka do życia polegał na jego postrzeganiu dzieci. Postulował on szacunek do najmłodszych oraz każdej żywej istoty. Nie traktował ich jako intelektualnie mniej sprawnych od dorosłych, a jedynie mniej doświadczonych. Ich sposób postrzegania świata jawi się pedagogowi w sposób radosny, dzieci są nim zafascynowane i chcą go poznawać. Dzieła Korczaka posiadają też motyw powierzenia Bogu, nadziei w Jego opatrzność. Przykładem wyrażenia takiej myśli jest dzieło Sam na sam z Bogiem. Modlitwy tych, którzy się nie modlą.
Jan Kasprowicz
Polski poeta, dramaturg, krytyk literacki i tłumacz. Był przedstawicielem Młodej Polski, uważanym za jednego z największych narodowych poetów. Kasprowicz przez całe swoje twórcze życie dokonywał duchowej przemiany, która łączyła się ze zmianą stylu i tematyki utworów. Ostatecznie jego twórczość rozwinęła się w kierunku franciszkańskich, rozumianym wielorako. Przede wszystkim widać tam apoteozę życia oraz przyrody. Bóg tworzy świat, a Jego dzieło stworzenia jest dobre. Podmiot liryczny jest nią u Kasprowicza zachwycony, czuje jej bliskość i więź poprzez bycie dziełem Boga. Wiersze poety pełne są miłości do Stwórcy, pokornego uwielbienia i wdzięczności za cierpienie Chrystusa. To ostatnie przejawia się również w wyznawaniu żalu za popełnione zło i chęcią naśladowania Zbawiciela. Najlepiej franciszkanizm Kasprowicz wyraża w Hymnie św. Franciszka z Asyżu. Prócz motywów typowych dla tego nurtu, autor nawiązuje tam do mistycznych przeżyć samego świętego i jego stygmatów. Cały utwór przepełnia pragnienie Bożej miłości.
Jan Twardowski
Polski poeta i duchowny. Twórczość księdza Jana Twardowskiego nacechowana jest prostotą i miłością do Boga. Jest to jednak miłość dziecięca, pełna ufności oraz zadziwienia nad dziełem stworzenia. Właśnie to ostatnie, to poszukiwanie Boga w jego dziele, zbliża twórczość księdza Twardowskiego do franciszkanizmu. Oprócz nawiązań do przyrody, tematyka tej poezji pochyla się również nad człowiekiem i jego problemami. Wiersze duchownego przepełnia radość, pogoda ducha miesza się tutaj ze skomplikowanymi zagadnieniami teologicznymi. Są one zarazem przedstawiane bez zbędnego patosu, w sposób prosty i pokorny wobec Boskiej tajemnicy.