baza wiedzy

„Exegi monumentum” to początek najsłynniejszego chyba wiersza legendarnego rzymskiego poety – Horacego. W tłumaczeniu wiersz zaczyna się od słów: „wybudowałem pomnik twardszy niż ze spiżu”. Słowa te odnoszą się do tego, że twórczość artystyczna, w tym przypadku poezja, jest najlepszym sposobem na nieśmiertelność.

Zbrodnie różnego rodzaju towarzyszą człowiekowi niestety od zarania dziejów. Nie wszyscy panujemy nad mroczną stroną naszego człowieczeństwa, co skutkuje oszustwami, kradzieżami, gwałtami, wojnami i morderstwami. Jest to na tyle istotna część naszego świata, że przeniknęła również do sztuki, do literatury. Za każdą zbrodnię jednak, należy się kara, bo tylko w ten sposób jesteśmy w stanie walczyć o sprawiedliwość i zachować człowieczeństwo. Oto kilka przykładów tego, jak motyw zbrodni i kary przedstawiany był w literaturze w różnych epokach i w różnych częściach świata. 

Notatka syntetyzująca to jedno z zadań, która ostatnimi czasy pojawiła się na maturze z języka polskiego. Ta zwięzła forma wypowiedzi pisemnej polega w dużej mierze na porównaniu ze sobą treści dwóch tekstów i określeniu zbieżności oraz rozbieżności w płynących z nich wnioskach.

Stefan Żeromski to jeden z najwybitniejszych polskich prozaików w historii. Jego powieści zapisały się w kanonie polskiej literatury dzięki niezwykłemu warsztatowi pisarskiemu autora, a także dlatego że poruszał on w nich tematy ważne i aktualne nie tylko dla jednostek mu współczesnych, lecz dla całych społeczeństw. Przedwiośnie, Syzyfowe prace czy Ludzie bezdomni to niepowtarzane świadectwa trudnego okresu, jakim był dla Polski przełom XIX i XX wieku. Życie Żeromskiego nie ograniczało się jednak do literatury. Oto kilka ciekawostek z jego życia. 

II wojna światowa była największym konfliktem zbrojnym w dziejach ludzkości. Nazywana jest też wojną totalną, różniła się bowiem od wojen wcześniejszych swoim charakterem. Zacierała się różnica między żołnierzami, a cywilami. Okrucieństwo rosło, nikt nie był wyłączony spod jego jarzma. Wpływ na to miały dwie najbardziej zbrodnicze ideologie XX wieku. Komunizm i nazizm postawiły sobie za cel eksterminację całych grup ludności, dehumanizując je. Czyniono to przy pomocy specjalnych obozów, miejsc pracy przymusowej oraz kaźni milionów. Warunki tam panujące powodowały wykształcenie się specyficznego sposobu myślenia i postępowania, zwanego zbiorczo człowiekiem zlagrowanym.

Człowiek od niepamiętnych czasów snuł opowieści. Już pierwotni łowcy siadywali wieczorami wokół zbawiennego płomienia ogniska i półszeptem tworzyli wizje  jeszcze odleglejszej przeszłości. Z czasem te historie spisywano, w każdym wieku dodając do nich coś nowego. Fantastyczne dokonania przodków, czy nieznane dotąd fakty z ich życia. Tak właśnie, poprzez czas, rodził się legendy. Czym one są dokładnie i jaka jest różnica między nimi a mitem czy baśnią?

W dwudziestoleciu międzywojennym pisarze sięgnęli inspiracja ku przypowieści biblijnej. Chcąc wyrazić swoimi dziełami uniwersalne treści i trapiące ludzkość problemy, ukryli je za parabolami. W ten sposób stworzyli utwory zwane powieściami parabolicznymi. Jest to literatura niezwykle głęboka, której odczytywanie wymaga od czytelnika bardzo dużo uwagi.

Każde dzieło literackie jest odrębnym światem. Tworząc go, autor musi przyjąć pewne założenia i zależności pomiędzy jego elementami. Taki „stelaż” dla rzeczywistości wewnątrz opowieści nazywany jest kompozycją. Na przestrzeni wieków wykształciły się cztery rodzaje kompozycji: zamknięta, otwarta, ramowa i szkatułkowa. Najczęściej spotykane są pierwsze dwie, diametralnie od siebie odmienne. Każda rządzi się bowiem swoimi prawami i popularna była na przestrzeni innego okresu literackiego.

Każde dzieło literackie można pojmować jako odrębny świat. Tworząc pewną wizję, autor kreuje go wedle zależności jego elementów. Taki układ nazywany jest kompozycją. Na przestrzeni wieków wykształciły się cztery rodzaje kompozycji w literaturze, otwarta, ramowa, szkatułkowa i zamknięta. Każda z nich była popularna w nieco innym okresie literackim, każda rządzi się też nieco innymi prawami.