Notatka syntetyzująca to jedno z zadań, która ostatnimi czasy pojawiła się na maturze z języka polskiego. Ta zwięzła forma wypowiedzi pisemnej polega w dużej mierze na porównaniu ze sobą treści dwóch tekstów i określeniu zbieżności oraz rozbieżności w płynących z nich wnioskach. Ważnym jest przy tym, aby zachować treściwy charakter notatki – jak sama nazwa wskazuje, musi ona mieć jak najkrótszą i bogatą w najważniejszą treść formę. Wbrew temu groźnemu opisowi, sama notatka syntetyzująca jest formą dosyć prostą do napisania. Wystarczy jedynie stosować się do kilku zasad wymienionych w poniższym tekście.
Czym jest notatka syntetyzująca?
Notatkę syntetyzującą możemy określić jako krótką formę wypowiedzi, stanowiącą umiejętną „syntezę” streszczenia i porównania dwóch tekstów nieliterackich, dotyczących tego samego zagadnienia lub poruszających ten sam problem.
Jest więc ona formą przetwarzania tekstów oraz ich porównywania. Polega ona na takim przekształceniu ich treści, aby radykalnie zmniejszyć ich objętość, przy zachowaniu zasadniczej myśli każdego z nich.
Co zawiera notatka syntetyzująca?
Notatka syntetyzująca musi zawierać parafrazę obu zestawianych ze sobą tekstów i ich porównanie. Parafrazą nazywamy omówienie – swobodną przeróbkę tekstu, która jednak wyraża ten sam sens co wypowiedź oryginalna. Oznacza to, że naszym zadaniem jest maksymalne skondensowanie zawartych w obydwu tekstach informacji poprzez ich radykalne skrócenie, a następnie znalezienie stanowisk zbieżnych i rozbieżnych. Można więc ją podzielić na trzy części:
- Stanowisko autora X
- Stanowisko autora Y
- Porównanie obu stanowisk.
Jak napisać notatkę syntetyzującą?
Aby napisać dobrą notatkę syntetyzującą, po przeczytaniu obu tekstów należy odpowiedzieć sobie na pytania:
- Co na temat zagadnienia wspólnego dla tych tekstów mówią obaj autorzy?
- Jakie są najważniejsze informacje w obu tekstach?
- Jakie stanowiska wobec zagadnienia przyjmują w nich autorzy?
- Czy ich zdania odnośnie przedstawionego w temacie notatki zagadnienia są różne?
- Jakie punkty wspólne, czy różnice można zauważyć w stanowiskach obu autorów?
Mamy więc opracowane oba teksty. Naszym zadaniem jest jednak ich przeredagowanie, skrócenie przy zachowaniu zasadniczej myśli i dokonanie porównania. Aby zrobić to dobrze, musimy być oszczędni w słowach i zachować logiczną kolejność przedstawiania informacji. Najprostszym schematem notatki syntetycznej będzie:
- Przedstawienie stanowiska autora X wobec wyróżnionego zagadnienia.
- Przedstawienie stanowiska autora Y wobec wyróżnionego zagadnienia.
- Punkty wspólne bądź rozbieżne w stanowiskach obu autorów.
W notatce syntetyzującej można przy tym wykorzystać pewne typowe zwroty, ułatwiające ułożenie jej treści w logiczną całość. Poniżej kilka przykładów:
- W obu artykułach poruszono temat…
- W obu tekstach ukazano…
- Autorzy obu tekstów poruszyli zagadnienie…
- Autor pierwszego artykułu uważa, że…
- Z kolei autor drugiego artykułu…
- Obaj autorzy są zgodni, że…
Warto pamiętać, że notatka syntetyzująca musi być jak najkrótsza, ale zarazem treściwa. W przypadku notatki syntetyzującej na maturze występuje nawet limit 90 słów. Dlatego warto dobrze przemyśleć każde z nich, ograniczając się jedynie do niezbędnych informacji i wyrażeń.
Przykład notatki syntetyzującej
Tekst I
Autor X przedstawił w swoim tekście strach, jako jedno z najstarszych ludzkich odczuć. Napędza ono do tworzenia w literaturze obrazu niezrozumiałego niebezpieczeństwa. Groza ta utrzymuje człowieka w stanie pokory wobec wszechświata, niezbędnej do uniknięcia samounicestwienia. Z kolei Autor Y wyraża pogląd o wiecznym archetypie herosa. Postać taka zmagać by się miała z zagrażającym wspólnocie złem, ratując ją przed unicestwieniem. Tym samym oba teksty przyznają istnienie w człowieku świadomości zagrożenia z zewnątrz. Autor X widzi w niej jednak zjawisko określające położenie człowieka wobec wszechświata, Autor Y element spajający społeczność, do której należy.
Tekst II
Autorzy obydwu tekstów poruszyli zagadnienie tradycji w rozumieniu czynnika tworzącego tożsamość jednostki. X zwraca uwagę na określanie swojego położenia w świecie przez jednostkę przy pomocy odwoływania się do tradycji zbiorowości i wynikającej z niej tożsamości. Z kolei Y przyznaje, że tradycja wytwarza się na styku jednostkowych tożsamości i warunków w których zmuszona jest się kształtować. Obaj autorzy zgadzają się jednak co do tego, że tradycja stanowi istotne podwaliny tożsamości jednostki.
Przykładowy tekst notatki z arkusza egzaminacyjnego do matury 2023
Isaacson w swoim tekście przedstawił Leonarda da Vinci jako naukowca, który zapoczątkował konieczność dialogu doświadczenia i teorii w badaniach naukowych. Autor tekstu uznał ten związek za niezbędny warunek rozwoju nauki. Steinhaus pisze natomiast o konieczności współpracy przyrodników z matematykami, gdyż to ona jest warunkiem postępu w nauce służącej opisowi rzeczywistości. W ten sposób w obu tekstach udokumentowano postulat dialogu empirii i teorii, który przekłada się na podstawy współczesnej rewolucji naukowej.
Jak więc widać, notatka syntetyzująca nie jest niczym trudnym do napisania. Najważniejsze w jej tworzeniu są umiejętność wyłuskiwania najważniejszych informacji z podanych artykułów i zwięzłe ich przytaczanie w skompilowanym tekście. Dobrą podpowiedzią dla maturzystów będzie też pisanie jej najpierw w brudnopisie. Ułatwi to skrócenie rozwleczonych zdań oraz dokładnie przeliczenie słów.
Isaacson w swoim tekście przedstawił Leonarda da Vinci jako naukowca, który zapoczątkował konieczność dialogu doświadczenia i teorii w badaniach naukowych. Autor tekstu uznał ten związek za niezbędny warunek rozwoju nauki. Steinhaus pisze natomiast o konieczności współpracy przyrodników z matematykami, gdyż to ona jest warunkiem postępu w nauce służącej opisowi rzeczywistości. W ten sposób w obu tekstach udokumentowano postulat dialogu empirii i teorii, który przekłada się na podstawy współczesnej rewolucji naukowej.
Isaacson w swoim tekście przedstawił Leonarda da Vinci jako naukowca, który zapoczątkował konieczność dialogu doświadczenia i teorii w badaniach naukowych. Autor tekstu uznał ten związek za niezbędny warunek rozwoju nauki. Steinhaus pisze natomiast o konieczności współpracy przyrodników z matematykami, gdyż to ona jest warunkiem postępu w nauce służącej opisowi rzeczywistości. W ten sposób w obu tekstach udokumentowano postulat dialogu empirii i teorii, który przekłada się na podstawy współczesnej rewolucji naukowej.
Isaacson w swoim tekście przedstawił Leonarda da Vinci jako naukowca, który zapoczątkował konieczność dialogu doświadczenia i teorii w badaniach naukowych. Autor tekstu uznał ten związek za niezbędny warunek rozwoju nauki. Steinhaus pisze natomiast o konieczności współpracy przyrodników z matematykami, gdyż to ona jest warunkiem postępu w nauce służącej opisowi rzeczywistości. W ten sposób w obu tekstach udokumentowano postulat dialogu empirii i teorii, który przekłada się na podstawy współczesnej rewolucji naukowej.