Leopold Staff określany jest jako jeden z najwybitniejszych poetów XX wieku oraz czołowy przedstawiciel nurtu klasycyzmu. Artysta w swojej twórczości często sięgał do antycznych motywów, pomysłów na utwory upatrywał w filozofii czy mitologii. Jego wiersz Odys inspirowany jest Odyseją Homera, przywołuje wieloletnią wędrówkę tytułowego bohatera do domu i zestawia ją z ludzką egzystencją.
Odys – analiza i środki stylistyczne
W omawianym utworze autor wyodrębnił trzy zwrotki, spośród których każda składa się z czterech wersów. Zmienna jest natomiast liczba zgłosek – siedem bądź osiem. Odpowiedniego rytmu nadają rymy żeńskie, dokładne, w układzie przeplatanym, dynamikę budują natomiast przerzutnie.
Wiersz należy do liryki inwokacyjnej, pojawiają się bezpośrednie zwroty do adresata, czyli apostrofy (Niech cię nie niepokoją cierpienia twe i błędy). Za ich pomocą podmiot liryczny, doświadczony przez życie mędrzec, przekazuje czytelnikom swoje refleksje.
Język dzieła nie jest przesadnie skomplikowany, brak jest niezrozumiałej, specjalistycznej leksyki, a nieliczne archaizmy nie zakłócają odbioru, nadają natomiast powagi (wszędy). Warstwa stylistyczna jest bardzo ograniczona, dzięki czemu podniosła treść nie ma patetycznego wydźwięku, forma nie zakłóca przekazu. Spośród zastosowanych zabiegów można epitety (drogi proste, iść śmiało) oraz powtórzenie (Tu leży taki i taki). Utwór zakończony jest puentą, wywołującym refleksje przesłaniem podsumowującym treść dzieła. Wiersz stanowi rozbudowaną metaforę ludzkiego życia, która nie wymaga kwiecistej, rozbudowanej warstwy artystycznej, autor pragnął ze swoim przekazem dotrzeć do jak najszerszego grona odbiorców.
Odys – interpretacja wiersza
Przywołany w tytule omawianego wiersza Odys (inaczej Odyseusz, Ulisses), to słynny mitologiczny król Itaki, główny bohater Odysei, epopei autorstwa greckiego pieśniarza, Homera. Brał udział w wojnie trojańskiej – dzieło jednak skupia się na opisie jego przygód podczas trwającego dziesięć lat powrotu do rodzinnego królestwa. Był przystojnym mężczyzną, którego cechowała pomysłowość, przebiegłość, upór i wytrwałość – jego losy często służą pisarzom do metaforycznego przedstawienia ludzkich dziejów.
Podmiot liryczny w wierszu zwraca się wprost do Odyseusza, chce mu okazać solidarność oraz zrozumienie. Trudy wieloletniej wędrówki nie są mu obce, wie też, czym jest walka z samym sobą. Namawia bohatera, aby nauczył się akceptować popełnione błędy, wybaczył sobie nietrafione decyzje i pomylone ścieżki. Poczucie zagubienia jest dla człowieka naturalne, jednak nie powinno odwodzić go od obranej drogi. Należy iść naprzód niezależnie od przeciwności losu, problemy nie powinny prowadzić do rezygnacji i poddania się.
Osoba mówiąca zwraca się nie tylko do Odyseusza, ale też do swoich odbiorców. Przygody mitologicznego bohatera przypominają ludzki żywot, podróż do domu jest podobna do podróży przez życie. Wszyscy pragną trafić do swej własnej Itaki, do domu, który każdy definiuje na swój sposób, do miejsca, które daje poczucie bezpieczeństwa i spokój. Miejsce to nie musi mieć wcale fizycznego wymiaru – może to być określone uczucie bądź inna osoba.
Podmiot liryczny przedstawia Odysa jako wzór – co ciekawe, stawia przed czytelnikami postać nieidealną, niepozbawioną wad, a jednocześnie godną naśladowania. Odyseusz był odważny, mimo trudów stawiał czoła wszystkim przeciwnościom, przezwyciężał słabości. Jak zwykły śmiertelnik czuł tęsknotę za rodziną, osamotnienie i brak sensu dalszej podróży. Ostatecznie jednak udało mu się powrócić szczęśliwie do domu. Ludzie, aby osiągnąć zamierzone cele, także muszą mierzyć się z problemami i niepowodzeniami, po każdej klęsce powinni jednak otrząsnąć się i iść dalej. Warto też pamiętać, że sama wędrówka stanowi wartość – rozwija i uczy, doświadcza człowieka i sprawia, że staje się mądrzejszy, mimo iż ten proces bywa bolesny. Ostatecznie wszyscy dążymy do końca podróży, nikt z nas nie będzie błądzić w nieskończoność. Na każdego z nas czeka śmierć – według osoby mówiącej, jest to kres ostateczny, po drugiej stronie nic nie czeka, tym bardziej warto jest celebrować teraźniejszość.
Wiersz ma słodko-gorzki charakter, przywołuje zarówno pozytywy, zachęca do działania i nie poddawania się, z drugiej jednak strony bezlitośnie rozprawia się z nadzieją odbiorców na drugie, lepsze życie po śmierci. Niektórzy czytelnicy potraktują ten pogląd pesymistycznie, dla innych jednak właśnie kres egzystencji będzie dotarciem do swej Itaki, ulgą i odpoczynkiem po długiej podróży przez życie.
Podsumowanie
Utwór Odys Leopolda Staffa skłania czytelnika do refleksji i przemyśleń na temat ludzkich losów. Odnosi się też do kwestii śmierci – traktuje ją jak ostateczny kres, lecz przywołuje tę opinię ze spokojem oraz akceptacją, zachęcając do skupienia się na teraźniejszości. Wiersz, choć porusza kwestie charakterystyczne dla liryki religijnej, pozbawiony jest duchowego zabarwienia, odwołuje się bardziej do kwestii filozoficznych oraz wywołuje w odbiorcy ambiwalentne emocje.