„Rybka” to ballada Adama Mickiewicza wydana w 1822 w zbiorze „Ballady i romanse”. Zawiera ona charakterystyczne dla romantyzmu motywy takie jak: nieszczęśliwa miłość, postacie fantastyczne i odniesienia do kultury ludowej. Ballada Mickiewicza jest historią dziewczyny, która opuszczona przez ukochanego z rozpaczy rzuca się do jeziora i zmienia w rybę.
Rybka – analiza i środki stylistyczne
„Rybka” należy do gatunku zwanego balladą romantyczną. Jest to gatunek synkretyczny, co oznacza, że łączy cechy liryki, dramatu i epiki. „Rybkę” do liryki zbliża nastrojowość, emocjonalność i przede wszystkim fakt, że jest wierszowana. Z dramatu ballada czerpie dialogi. W „Rybce” przytaczane są wypowiedzi dziewczyny, a także sługi, któremu zostało powierzone jej nieślubne dziecko. Cechy epiki obecne w balladzie to wyraźna fabuła i akcja opowiadana przez narratora. Narrator opowiada o wydarzeniach w trzeciej osobie i w czasie teraźniejszym, co sprawia, że opowieść bardziej angażuje odbiorcę. Jego narracja przypomina ustne podanie wiejskiego gawędziarza, co wiąże się z typową dla romantyzmu fascynacją folklorem.
Ballada Mickiewicza składa się z trzydziestu pięciu zwrotek, które mają po cztery wersy. Została napisana ośmiozgłoskowcem bez średniówki. Występują rymy, które nadają melodyjności. Mają układ przeplatany (krzyżowy) – abab.
W balladzie „Rybka” występują środki stylistyczne, jednak nie jest ich wiele. Zostały użyte liczne zdrobnienia, które podkreślają niewinność dziewczyny, a także wyrażają współczucie wobec niej („włoski”, „rączki”, „zakątku”, „dzieciątku”, „koralki”, „muszki”, „skałki”). W balladzie można odnaleźć także epitety takie jak: „smutna dziewica, „białe rączki”, „ciężkiej przygodzie”, „zdradzonej kochanki”, „Krysię ubogą”, „bystrej toni”, „tysiączne kagańce”, „wierny sługa”, „ciemnym zakątku”. Poeta wykorzystał również porównania („Główka jak naparstek drobna, / Oczko drobne jak paciórka”, „Piersi jak jabłuszka mleczne”). Natura została spersonifikowana, a więc nabrała cech ludzkich („Gdzie łoza, gęsto spleciona, / Wzdłuż wykręconej zatoki / Okryła rzeki ramiona”, „A żwir mnie oczki wyjada”). W dziele występują także pytania retoryczne („Dla opuszczonej kochanki / Cóż pozostało na świecie?”, „Ach, któż da piersi dzieciątku?”) oraz wykrzyknienia („Przyjmijcie mię, Świtezianki!”), które dodają wypowiedziom emocjonalnego zabarwienia. Poeta posłużył się także przerzutnią, czyli przeniesieniem części zdania do kolejnego wersu.
Rybka – interpretacja
„Rybka” wchodzi w skład wydanego w 1822 roku zbioru „Ballady i romanse” Adama Mickiewicza. To właśnie ze względu na tę publikację rok 1822 jest uznawany za początek romantyzmu w literaturze polskiej. Wiąże się to z faktem, że w swoich utworach Mickiewicz zawarł ważne dla romantyków idee oraz motywy charakterystyczne dla tego nurtu w kulturze. Poza „Rybką” w zbiorze znajdują się takie dzieła jak „Pierwiosnek”, „Świteź” czy programowa „Romantyczność”. Dzieła te zwracają uwagę na rolę uczuć i przeżyć nadprzyrodzonych w poznawaniu świata, przybliżają ludową moralność, zawierają postacie fantastyczne i odwołują się do natury, która jest groźna, tajemnicza i sprawiedliwa.
Ballada „Rybka” opowiada historię prostej dziewczyny Krysi, która wdała się w romans z bogatym młodzieńcem z pobliskiego dworu. Krysia darzyła panicza prawdziwą miłością. Wierzyła w jego zapewnienia, że wezmą ślub. Nie brała pod uwagę, że ich związek to mezalians i chłopak nie chciałby na stałe wiązać się ze zwykłą kobietą, a nawet jeśli, to jego rodzina nie pozwoliłaby na takie małżeństwo. Nic więc dziwnego, że gdy dowiedziała się, że jej ukochany bierze za żonę księżną, wpadła w rozpacz.
