Nie-boska komedia – motywy literackie

Zygmunt Krasiński, autor „Nie-boskiej komedii” w dramacie opisywał negatywną wizję rewolucji. Utwór miał wcześniej roboczy tytuł „Mąż”, co również odnosi się do treści utworu, ponieważ dotyczy on Hrabiego Henryka. Pierwsza część opisuje życie rodzinnego postaci, jest więc po prostu mężem, w drugiej zaś dotyczy spraw związanych z sytuacją społeczną, dlatego można postrzegać Hrabiego jako męża stanu. Sztuka ma nietypową budowę, ponieważ zawiera na początku każdej z dwóch części wtrącenia od quasi-narratora. Utwór nie ma podziału na akty i sceny, co również dość odbiegające od standardu.

Motyw poezji i poety

We wstępie do pierwszej części autor rozpisuje swoje rozmyślania na temat poezji. Sztuka według Krasińskiego jest złudna, mami człowieka. Jednostka obdarzona natchnieniem i umiejętnościami poetyckimi nie może być szczęśliwa. Prowadzi do cierpienia, a ostatecznie również śmierci. Jest to przekleństwo nie tylko dla tej osoby, ale także jego najbliższych, jak w przypadku Hrabiego Henryka. Poezja, uosobiona w dramacie przez Dziewicę, rozbija jego rodzinę. Mężczyzna ulega marzeniom dotyczącym sztuki i coraz mniej interesuje go żona oraz synek. 

Symbolem sławy i popularności, jaką zdaniem hrabiego przynosi sztuka, jest w „Nie-boskiej komedii” orzeł. Podobnie jak Dziewica, są one wytworem szatana, a nie prawdziwym pięknem. Ptak również wygląda szpetnie, jednak wystarczająco oczarowuje Henryka, który postanawia tworzyć sztukę. Porzuca ją dla żony, przez co nigdy nie zaznaje pełni szczęścia ani jako mąż, ani jako twórca. Po pojawieniu się Dziewicy opuszcza Marię.

Poezja zostaje opisana jako choroba. Prowadzi do szaleństwa, które dotyka Marię, ponieważ chce ona dorównać Mężowi i stać się godną jego miłości. W tym celu prosi Boga o dar poezji, co prowadzi do jej obłąkania. Podobnie dzieje się z Orciem, synem pary, które traci wzrok i również popada w szaleństwo. Zostaje obdarzony talentem poetyckim, ale daje mu jedynie cierpienie. Chłopiec kontaktuje się z duchami, nie kontaktuje on z rzeczywistością.

Motyw rodziny

„Skażona” darem poetyckim rodzina nie zaznaje szczęścia. Hrabia Henryk otrzymuje od Boga piękną i skromną żonę, która będzie go bardzo kochać. Niestety, ich szczęście burzy poezja, dla której opuszcza Marię. Trafia ona do domu dla obłąkanych i tam też umiera. Początkowo kocha swoją żonę, jednak porzuca ją dla Dziewicy. Kochanka sprawia, że nie może zostać przy żonie. 

Hrabia Henryk nie jest także dobrym ojcem. Nie przychodzi na chrzest własnego syna, Orcia. Matka, aby mężczyzna pokochał ich dziecko, pragnie, by został też poetą. Prowadzi to jednak do utraty wzroku przez syna, a w efekcie również śmierci. Chłopiec nie kontaktuje z rzeczywistością, przez co ojcu trudno do niego dotrzeć. 

Motyw szaleństwa

Pod wpływem tragicznego wydarzenia, jakim jest dla rodziny odejście Hrabiego do kochanki, Maria oraz dziecko, czyli Jerzy Stanisław popadają w szaleństwo. Ich cierpienie powoduje dar poezji, jaki chcieli otrzymać, aby uzyskać uwagę Henryka. Lekarze nie potrafią im pomóc, co doprowadza ojca do wyjątkowego bólu. 

Motyw rewolucji

W drugiej części dramatu pojawia się wizja rewolucji. Najbiedniejsi chcą zabić arystokrację. Na ich czele stoi Pankracy. Jego intencje nie są czyste, ponieważ po obaleniu wyższych sfer chce sam przejąć władzę. Obóz rewolucjonistów nie składa się jednak jedynie z biedoty, ale również omamionych wizją wolności artystów czy filozofów. 

Rewolucjoniści pragną równości i godnego traktowania, jednak chcą osiągnąć ten cel w sposób niemoralny. Zabijają jeńców, czyli pochwyconych panów. Nie interesują ich wartości, za nic mają wiarę w Boga, czy obowiązujące prawo. Bunt, który wzniecają ma więc wypaczone priorytety, ponieważ wcale nie dąży do demokratyzacji społeczeństwa, a po prostu zemsty na szlachcie.

Motyw śmierci 

Krasiński w pierwszej części dramatu poświęconej sprawom rodziny hrabiego Henryka opisuje śmierć jego żony, Marii. Mężczyzna pośrednio przyczynia się do tego faktu, ponieważ porzuca kobietę dla kochanki (uosobienia poezji). Prowadzi to do obłąkania kobiety, a w efekcie jej zgonu. Śmierć dotyka także ich syna, który traci wzrok. Dziecko również popada w szaleństwo, które zesłała na niego matka, prosząc Boga o dar poezji dla syna.

W drugiej części ginie wiele osób, ponieważ rewolucja zbiera krwawe żniwo. Rewolucjoniści pragną krwi, w ich obozie, do którego przychodzi Hrabia Henryk widać ludzi cieszących się i chwalących tym, kogo zabili i obrabowali. Narzędziami zbrodni są dawne narzędzia, którymi pracowali, a teraz zadają śmierć dawnym możnowładcom. 

Samobójstwo popełniają w dramacie Pankracy oraz Hrabia. Przywódca rewolucjonistów umiera, ponieważ objawia mu się Chrystus. Nie potrafi funkcjonować z wyrzutami sumienia, które go dręczą. Henryk decyduje się na śmierć na własnych zasadach, ponieważ nie chce ginąć w męczarniach, jakie prawdopodobnie zgotowaliby mu rewolucjoniści.

Motyw walki

W drugiej części dramatu pokazane zostaje oblężenie okopów św. Trójcy. Na czele walk stoi Hrabia Henryk. Stara się on dobrze dowodzić obroną, jednak przez przewagę liczebną rewolucjonistów, arystokracja jest skazana na porażkę. Ze względu na to, wielu szlachciców ginie w walkach. Upadek obozu zostaje opisany jako apokalipsa, porównywana ze sądem ostatecznym. Po przegranej Hrabia postanawia popełnić samobójstwo. 

Dodaj komentarz