Motyw porwania
W powieści zostaje przedstawione kilka porwań. Najważniejszego dokonuje Kmicic, porywając ukochaną Oleńkę. Prowadzi to do jego pojedynku z Wołodyjowskim, który chce bronić dobrego imienia kobiety, a przy okazji zyskać w jej oczach. Oleńka pada również ofiarą uprowadzenia przez Janusza Radziwiłła. Wywozi on dziewczynę Kiejdan.
Kmicic udaremnia również kilka porwań, między innymi to planowane przez Jana Zamoyskiego. Dzięki jego sprytowi udaje się wcześniej ostrzec Anusię, przez co plan arystokraty nie zostaje zrealizowany.
Motyw pojedynku
Wśród szlachty rozwiązywanie sporów przy pomocy przemocy było bardzo popularne. Znani z porywczości Polacy często wyzywali się na pojedynki, stąd ich liczna reprezentacja w „Potopie”. Potomkowie rycerzy często stosowali się do kodeksu i rozgrywali je w sposób honorowy, czego przykładem może być walka między Kmicicem i Wołodyjowskim. Nie każdy był jednak tym przejęty, przez co widoczne są również pojedynki pozbawione zasad. Przykładem takiego niehonorowego postępowania może być walka między Bogusławem Radziwiłłem i Rochem Kowalskim.
Motyw baśniowy
Podczas oblężenia Jasnej Góry, które zostaje dokładnie opisane przez Sienkiewicza, pojawia się sporo elementów metafizycznych. Szwedzi otrzymują wtedy znaki, które można interpretować jako opiekę sił wyższych nad klasztorem znajdującym się w tym miejscu. Przykładem tego jest wizerunek Matki Boskiej, która otacza sanktuarium swoim płaszczem. Podkreśla to ogromne znaczenie wydarzenia dla historii Rzeczpospolitej. Miało to także funkcję podtrzymującą mit narodowy, który pozwalał Polakom na pokrzepienie serc przez ukazanie ich przodków jako wybranych przez Boga.