To, jakimi naprawdę jesteśmy ludźmi klaruje się dopiero w momencie, gdy los poddaje nas testom w różnorodnych ekstremalnych sytuacjach. Możemy przyjrzeć się sobie z bliska. Od naszych decyzji zależy bowiem nie tylko to, jak będą patrzeć na nas inni ludzie przez resztę życia, lecz także to, jak sami będziemy się postrzegać. Tylko wypełniając określone powinności moralne możemy być spokojni o nasze sumienie w przyszłości.
Dżuma to powieść autorstwa Alberta Camusa, która opowiada historię epidemii tytułowej choroby w fikcyjnym mieście Oranie. Miasto zostaje zamknięte, stając się przez to areną do obserwacji ludzkich postaw i zachowań w sytuacji zagrożenia. Na pierwszy plan wysuwa się postać doktora Bernarda Rieux, który jako lekarz stara się za wszelką cenę wypełnić swój zawodowy obowiązek. Próbuje ze wszystkich sił pomagać chorym, choć doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że w pojedynkę nie ma żadnych szans z szerzącą się w zastraszającym tempie zarazą.
Oczywiście znajduje się jeszcze wielu ludzi dobrej woli, którzy z narażeniem życia usiłują pomagać. Są jednak tacy jak Rajmond Rambert, niezwiązany z Oranem dziennikarz,który próbuje uciec z zamkniętego miasta. Ojciec Paneloux jako duchowny z początku twierdzi, że tylko pokuta i gorąca modlitwa są w stanie zażegnać kryzys. Obaj panowie w końcu jednak idą po rozum do głowy i stają ramię w ramię do walki z epidemią. Nie robi tego choćby Cottard, przestępca, który korzysta z chaosu, ponieważ służby porządkowe przestają go ścigać. Wykorzystuje on cierpienie innych do prowadzenia własnych interesów.Gdy jednak epidemia kończy się, traci rozum,ponieważ odpowiedzialność moralna za popełnione czyny odzywa się w nim ze zdwojoną siłą.
Wielką szlachetnością i heroizmem w obliczu zagrożenia wykazywali się również główni bohaterowie powieści reportażowej Aleksandra Kamińskiego, pt. Kamienie na szaniec. Aleksy Dawidowski, Tadeusz Zawadzki czy Jan Bytnar byli bardzo młodymi ludźmi, stojącymi na progu dorosłości. Jednak okoliczności dziejowe w postaci II wojny światowej i okupacji Polski przez Niemców sprawiły, że musieli porzucić młodzieńcze ideały i rzucić się w wir walki.
Decyzję tę przypłacili życiem, lecz do dzisiaj pamiętani są jako bohaterowie i stawiani za przykład patriotyzmu, miłości do ojczyzny i zdolności do poświęcenia się dla niej w całości. W imię wolności i szczęścia przyszłych pokoleń. To oczywiście tylko trzyosobowa reprezentacja całego pokolenia, które poświęciło się dla wolności Polski. Oni wszyscy byli świadomi tego, że co prawda zaistniała sytuacja nie zależała od nich,nie byli jej winni, ale jednak musieli się do niej dostosować. Wymogła ona na nich pewne decyzje, za które musieli wziąć później konsekwencje.
Literatura bardzo bogato mówi o sytuacjach zagrożenia, które wymagają od nas pewnych postaw. Od nas zależy, jak zachowamy się w takich sytuacjach, ale od tego jak się zachowamy w pewien sposób zależy nasze dalsze życie. Warto czytać, by wiedzieć, jakich decyzji dokonywali nasi przodkowie i byśmy my w chwili próby mogli postąpić właściwie.