Walka dobra ze złem to jeden z najpopularniejszych motywów literackich. Pojawia się już w bajkach dla dzieci. Z wiekiem człowiek dowiaduje się jednak, że podział między dobrem a złem nie jest tak czarno-biały, jak w baśniach dla najmłodszych. Literatura często skłania do przemyśleń na tematy moralne i filozoficzne.
Szanowne Koleżanki, Szanowni Koledzy! Na początku pragnę Was serdecznie przeprosić, że oderwałem Was od Waszych lekcji, żeby wygłosić to przemówienie, chociaż pewnie wielu z Was będzie mi za to wdzięcznych. Miałem jednak ważny powód, by to zrobić.
Zło, tak samo zresztą, jak i dobro, jest zjawiskiem bardzo trudnym do zdefiniowania. Można bowiem twierdzić, że każdy ma w sobie cząstkę zła, którą na co dzień musimy powstrzymywać od urośnięcia. Inni twierdzą natomiast, że zło pochodzi z zewnątrz i ludzie są nim wystawiani na próbę charakteru. Faktem jest, że istnieją takie sytuacje, którym nie możemy zapobiec.
Mówi się, że prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie. Oznacza to, że dopiero skrajne sytuacje pokazują nam, kim tak naprawdę jesteśmy i kim tak naprawdę są ludzie w naszym najbliższym otoczeniu. Warto się jednak zastanowić nad tym, czy w sytuacji prawdziwego zagrożenia prawdziwa przyjaźń jest w ogóle możliwa, czy też każdy ma prawo wówczas troszczyć się wyłącznie o własne bezpieczeństwo i komfort.
Poświęcenie nie jest łatwym moralnie zagadnieniem. Teoretycznie wiemy, że gdybyśmy wszyscy potrafili się poświęcać dla innych, zniknęłaby większość problemów świata. Z drugiej strony, kiedy do nas samych przychodzi chwila próby, trudno jest nam niejednokrotnie przełamać własny komfort i poświęcić go na czyjąś rzecz, nie będąc dodatkowo pewnymi, czy w przyszłości nam się to zwróci.
Ludzie są w stanie podziwiać innych z wielu powodów. Może to być inteligencja, umiejętności w jakiejś dziedzinie, sława, pieniądze oraz działania, które zasługują na uznanie. Czymś więcej jest jednak stanie się dla drugiej osoby bohaterem. Takie miano przyznaje się raczej osobom, które zasłużyły się dla innych jakimś działaniem, np. pomocą.
Odwaga jest określana nie jako brak strachu, lecz jako umiejętność jego przezwyciężenia. Adekwatnie więc tchórzostwo byłoby zachowaniem wynikającym z nieumiejętności okiełzania tego bardzo silnego uczucia. Literatura piękna rozpatruje te obydwa pojęcia pod bardzo różnymi kątami, co umożliwia nam pogłębioną refleksję nad sobą samymi.
To, jakimi naprawdę jesteśmy ludźmi klaruje się dopiero w momencie, gdy los poddaje nas testom w różnorodnych ekstremalnych sytuacjach. Możemy przyjrzeć się sobie z bliska. Od naszych decyzji zależy bowiem nie tylko to, jak będą patrzeć na nas inni ludzie przez resztę życia, lecz także to, jak sami będziemy się postrzegać.
W momencie, gdy nasza sytuacja życiowa jest zabezpieczona, czujemy się bezpiecznie, komfortowo i nie musimy wchodzić w głębsze związki międzyludzkie, jeśli tego nie chcemy. Problemy pojawiają się w momencie, gdy stajemy w obliczu większego zagrożenia, które stanowi niebezpieczeństwo nie tylko wobec nas, lecz również wobec innych ludzi, pośród których żyjemy. Literatura notuje wiele sytuacji, w których ludzie potrafili się zjednoczyć w obliczu takiego zagrożenia.
Lubimy o sobie myśleć jako o osobach silnych, szlachetnych, zawsze będących w stanie zachować się w sposób właściwy i sprawiedliwy. Prawda jest jednak taka, że nie możemy być tego pewni, dopóki nie zostaniemy postawieni w naprawdę ekstremalnej sytuacji, w której do głosu dochodzą wielkie emocje, a w nas uwalniane są pierwotne instynkty.