Sofokles (ur. ok. 496 r. p.n.e. w Kolonos, zm. w 406 r. p.n.e. w Atenach) – uważany za największego, obok Ajschylosa i Eurypidesa, tragika starożytnej Grecji; polityk, dowódca wojskowy i kapłan. Był jednym z najbardziej szanowanych obywateli ateńskich, czczony jako wybitna osobowość zarówno za życia, jak i po śmierci.
Urodził się w bogatej rodzinie kupieckiej, która zajmowała się wytarzaniem broni. Od dzieciństwa pobierał nauki w myśl zasady kalokagatia, polegającej na harmonijnym łączeniu zalet duchowych z cielesnymi. Uczył się muzyki, tańca, gimnastyki i studiował najwybitniejsze dzieła literatury pięknej.
Sofokles był aktorem i dramaturgiem, a ściślej rzecz biorąc – tragikiem. Wielokrotnie zwyciężał w zawodach dionizyjskich, w których pokonał m.in. Ajschylosa, szybko przejmując pozycję wielkiego poprzednika. Napisał 123 tragedie i dramaty satyrowe, z czego do naszych czasów zachowało się siedem tragedii. Złote lata jego twórczości przypadają na okres świetności Aten za czasów Peryklesa.
Zachowane dzieła:
– Tropiciele (dramat satyrowy powstały przed 443 r. p.n.e., zachowany częściowo),
– Ajas (tragedia powstała przed 443 r. p.n.e.),
– Antygona (wystawiana w latach 442-440 p.n.e.),
– Król Edyp (wystawiany w latach 429-426 p.n.e.),
– Elektra (wystawiana ok. 416 r. p.n.e.),
– Trachinki (wystawiane ok. 416 r. p.n.e.),
– Filoktet (wystawiany w 409 r. p.n.e.),
– Edyp w Kolonie (ostatnie dzieło Sofoklesa, wystawiane kilka lat po jego śmierci, tj. po 406 r. p.n.e.).
Istotną cechą tragedii Sofoklesa jest wyraźne, w porównaniu do Ajschylosa, zminimalizowanie bezpośredniego wpływu bogów na losy bohaterów. Konsekwencją tego stało się zwiększenie roli decyzji podejmowanych przez człowieka. Choć w twórczości autora Antygony los ludzki nadal w dużej mierze zależy od boskich wyroków oraz naznaczony jest cierpieniem i fatalizmem, równie ważna okazuje się natura jednostek, zarówno ich wielkość, jak i niedoskonałość. Sofoklesa frapują wybory, które determinują życie człowieka.
Autor Króla Edypa zainicjował zmiany w budowie tragedii: za jego sprawą pojawił się w niej trzeci aktor, zwiększył liczbę osób w chórze z 12 do 15 i spowodował, że chór, zamiast brać udział w akcji, zaczął pełnić rolę widza i komentatora. Ponadto Sofokles rozbudował scenografię i wprowadził monologi.